Jacques Maritain’de insan hakları ve felsefi temelleri

Abstract

20. yüzyılın en önemli Katolik filozofu ve tanrıbilimcisi olarak kabul edilen Jacques Maritain (1882-1973), aynı zamanda Roma Katolik Kilise tarafından 19. yüzyılın son çeyreğinde başlatılan ve Yeni-Thomasçılık olarak adlandırılan felsefi ve teolojik akımın önde gelen temsilcisidir. Thomas Aquinas’ın düşüncelerini dayanak alarak Katolisizmin felsefi, siyasal ve sosyal alanda yüzlerce yıla yayılan gerileyişine son vermeyi amaçlayan Yeni-Thomasçılık, 20. yüzyılın ortalarından itibaren Katolik öğretisinin toplum ve siyaset anlayışında dikkat çeken bir dönüşüme yol açar. Bu dönüşüme en fazla katkı sağlayan, dahası onun istikametini ve içeriğini önemli oranda belirleyen Katolik layman Maritain’dir. Maritain’in söz konusu dönüşüme yaptığı başlıca katkılardan biri Katolisizm ile çağdaş insan hakları fikri arasında kurduğu ilgidir. Maritain’in insan hakları kuramı ilkin Yeni Thomasçılıkla Katolik Kilisesi’nin bir anlamda resmi filozofu haline gelen Aquinas’ın doğal hukuk öğretisini temel alır ve onu Thomas’ta olmayan doğal haklar öğretisiyle buluşturur. Maritain’in insan hakları kuramının bir diğer dayanağı ise, köklerini gene büyük oranda Thomas’ta bulan Hıristiyan personalizmidir. Maritain, liberalizmin ben-merkezli birey anlayışı ile toplumu ya da devleti önceleyen kolektivist ideolojilerin aşırılıklarından kişi olarak insanı ve onun değerini temel alarak kaçınmaya çalışır. Kişi olarak insan kavramı ve kişinin değeri fikri Maritain’in sadece insan hakları kuramının değil aynı zamanda siyaset, toplum ve devlet felsefesinin de temelinde yer alır.

Jacques Maritain (1882-1973), regarded as the most important Catholic philosopher and theologian of the 20th century, was also the leading representative of the philosophical and theological movement called Neo-Thomism started in the last quarter of the 19th century by the Roman Catholic Church. Neo-Thomism, which aims to end the regression of Catholicism spread over hundreds of years in philosophical, scientific, and political spheres based on the thoughts of Thomas Aquinas, resulted in a remarkable transformation in society and political understanding of the Catholic teaching starting from the midst of the 20th century. Catholic layman Maritain was the one who contributed the most to this transformation, moreover, who significantly determined its direction and content. One of Maritain's main contributions to the mentioned transformation was the relevance he established between Catholicism and the idea of contemporary human rights. Maritain's theory of human rights was based on Aquinas' teaching of natural rights, who became the first official philosopher of the Catholic Church with NeoThomism in one sense, and related it to the teaching of natural rights that was not included in Thomas. Another foundation of Maritain's theory of human rights was Christian personalism, which again found its origins mostly in Thomas. Maritain tried to avoid the extremism of collectivist ideologies that prioritize society or the state with liberalism's self-centered understanding of the individual, based on the human as a person and their value. The idea that human was valuable as a person was not only in the foundation of Maritain's theory of human rights, but also the philosophies of politics, society, and government.