Oğuz grubu Türk lehçelerinde tasvirî fiiller

Abstract

Bu çalışmada Oğuz grubu Türk lehçelerindeki tasvirî fiillerin günümüzdeki durumu incelenmiş, diğer Türk lehçelerinde oldukça yaygın bir kullanıma sahip olan bu özel fiil yapısının Türkmen, Azerbaycan, Türkiye ve Gagavuz Türkçesinde ne derece korunduğu ve nasıl kullanıldığı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla öncelikle her lehçeden son dönemlere ait en az üç eser taranıp fişlenmiş ve tasvirî fiiller listelenmiştir. İnceleme sonucunda Türkmen Türkçesinde 21, Azerbaycan Türkçesinde 8, Türkiye Türkçesinde 6 ve Gagavuz Türkçesinde 3 tasvirî fiilin kullanımını devam ettirdiği, bir kısmının ise artık yazı dilinde kullanımdan düştüğü görülmüştür. Giriş bölümünde çalışmanın amacı, yöntemi ve kapsamı detaylıca verildikten sonra birinci bölümde tasvirî fiilin tanımı ve birleşik fiiller içerisindeki yerine, Oğuz grubu Türk lehçelerinde tasvirî fiil konusuna değinilmiştir. Ardından tezimizin ana metnini oluşturan inceleme bölümünde alfabetik olarak sıralanan 21 tasvirî fiil; yapı, kullanım ve işlev bakımından tek tek ele alınmıştır. Her fiilin yapı alt başlığında dört lehçedeki sözlük anlamı, ana fiil ve tasvirî fiil olarak ilk defa ne zaman kullanıldığı ve diğer lehçelerdeki karşılığı verilmiştir. Kullanım alt başlığında, ana fiile getirilen zarf-fiil ekleri taranan eserlerden örneklerle gösterilmiştir. İşlev alt başlığında, aldıkları eklere göre fonksiyonları belirtilmiş. Sonuç bölümünde ise çalışmamızda incelenen tasvirî fiillerin dört lehçedeki kullanım durumu listelenmiş, ekler bölümünde tablo halinde verilmiştir.

This study investigates the current state of the descriptive verbs in the Oghuz group Turkish dialects, and tries to reveal to what extent this special verbal structure, which is used rather widely in the other Turkish dialects, is preserved and used in Turkmen, Azerbaijan, Turkey and Gagauz Turkish. To that end, first, at least three works from the recent periods have been reviewed and recorded, and the descriptive verbs have been listed. In consequence of the review, it has been found out that 21 descriptive verbs in Turkmen Turkish, 8 in Azerbaijani Turkish, 6 in Turkey Turkish, and 3 in Gagauz Turkish are still in use, while some others are no longer in use in the written language. Following the introductory chapter that details the purpose of the, method and scope of the study, the first chapter defines the descriptive verb, specifies its position among the compound verbs, and mentions the descriptive verbs in the Oghuz group Turkish dialects. Then comes the review chapter that constitutes the main text of our thesis and discusses 21 descriptive verbs, in alphabetical order, one by one in terms of structure, usage and function. Under the sub-heading of 'structure', each verb is analyzed by giving its lexical meaning in four dialects, when it was used for the first time as main verb and descriptive verb, and its counterpart in the other dialects. Under the sub-heading of 'usage', the verbal adverb suffixes attached to the main verb are displayed via examples from the reviewed literal works. Under the sub-heading of 'function', their functions by their suffixes are specified. Finally, the conclusion chapter lists the current state and functions of the descriptive verbs investigated in our study, while the section of appendices gives the same in table.