Sosyal bilgiler dersinde demokrasi eğitim

Abstract

Gelişmiş ülke toplumlarında demokratik anlayış hâkim olmakla birlikte, demokratik ülkelerde vatandaşların hak ve sorumluluklarını yerine getirmesi ve sorunlara barışçıl çözümler üretmesi önemsenmektedir. Demokrasi eğitimi ile kendisine ve toplumun değerlerine saygılı, barışçıl ve adaletli, düşünen, sorgulayan, yaşama etkin bir şekilde katılan bireyler yetiştirmek amaçlanmaktadır. Bu anlamda demokrasi eğitimiyle ilgili okutulan derslere bakıldığında, ilkokul 4. sınıfta "İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi" dersi haftada 2 saat zorunlu ders olarak okutulmaktadır. Araştırmalarda ortaokulda doğrudan "Demokrasi eğitimi" ismiyle okutulan bir derse rastlanılmamıştır. Ancak sosyal bilgiler dersi kapsamında "demokrasi eğitimi" konusuna çeşitli temalar içerisinde yer alan değerlerin ve becerilerin kazanımları ile ele alındığı görülmektedir. Ortaöğretimde ise lisenin türüne göre değişmekle birlikte genel anlamda 9. 10. 11. ve 12. sınıflarda "Demokrasi ve insan hakları" dersi ismiyle sosyal alanları seçen öğrencilere yönelik haftada 1 saat seçmeli ders olarak okutulmaktadır. 2005 yılında yenilenen okul programıyla birlikte demokratik eğitime vurgu yapılmış, saygı, barış, hoşgörü, paylaşma, hür düşünce, insana değer verme ve insan hakları kavramları önemsenmiştir. Okullarda demokrasi eğitimi verilirken, temel insan haklarına, hukukun üstünlüğüne ve evrensel değerlerin toplumda yaşanması ve yaşatılmasına önem verilmiştir. Ancak, ülkemizde demokrasi kültürünün tam olarak ne ailelerde ne de okullarda yerleştiği söylenebilir. Demokrasi kültürünün yerleşmesi ve kalıcı olması için; bireylerin, toplumun, okulların, tüm kurum ve kuruluşların ortak bir demokrasi bilinci oluşturması ve demokratik tutum ve davranışlar sergilemesi gerekmektedir. Bu anlamda ailede, okulda ve çevrede demokrasinin yaşanmasıyla ancak demokrasi kültürünün oluşacağı ve yerleşeceği söylenebilir.