Bilimin sosyokültürel doğası bağlamında fen bilimleri öğretmenlerinin yerli ve yabancı bilim insanları hakkındaki bilgi düzeylerinin karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmada, fen bilimleri öğretmenlerinin bilim insanlarına yönelik bilgi düzeylerinin belirlenmesi ve bilimin sosyokültürel ortamdan etkilenen doğası bağlamında Türkçe bilim tarihi literatürü dikkate alınarak yerli-yabancı şeklinde tasnif edilen bilim insanları açısından karşılaştırılması amaçlanmıştır. 2018/2019 güz yarıyılında, İç Anadolu Bölgesindeki bir ilde görev yapan 143 öğretmen ile yürütülen tarama çalışmasında veriler standartlaştırılmış bir anket aracılığı ile toplanmıştır. Veri analizinde, araştırma sorularına bağlı olarak hazırlanmış “Bilim İnsanı Belirleme Temel Ölçütleri” listesi ve “Bilim İnsanını Tanıma” rubriği yardımıyla kategorize edilen veriler betimsel olarak işlenmiştir. Araştırmanın bulgularına göre; katılımcılar ifade ettiği toplam 99 farklı ismin 90 (22 yerli, 68 yabancı) tanesi bilim insanıdır. Hem yerli hem yabancı bilim adamlarına yönelik olarak verilen cevaplardan büyük bir kısmı bilim adamlarının alanları, bilime katkıları ve yaşadıkları tarihsel döneme ilişkin düşük düzeyde bilgi içermektedir. Ayrıca isim ifade edildiği halde bu boyutlarda bilgi içermeyen cevap sayısı da oldukça fazladır. Bu açıdan öne çıkan ise bilim insanlarının yaşadığı tarihsel döneme ilişkin bilgilerdir. Bu boyutta az sayıda ifade edilen yerli bilim insanlarına yönelik cevapsız birimlerin kendi içinde ortalaması yaklaşık olarak %92‘dir. Yabancılarda ise %47,34’dür. İsimleri en sık ifade edilen ve hakkında belli düzeyde bilgi sahibi olunan bilim insanlarının lisans ve öncesi ders kitaplarında veya popüler bilimde yer bulan yabancı isimlerin çoğunlukta olduğu görülmektedir. Bu nedenle bulgulardan yola çıkarak bilimin sosyokültürel doğasının anlaşılması için kültürü belirleyen en önemli unsur olan yerel tarihin dikkate alınması gerektiği görüşü üzerinden temel bir öneride bulunulabilir. Bu öneri lisans ve öncesi kullanılan fen ders kitaplarında hem evrensel hem de kültürel anlamda bilim tarihinin derse entegrasyonuna ağırlık verilmesidir.

In this study, it is aimed to determine the knowledge levels of science teachers for scientists and to compare them in terms of native-foreign scientists (were classified in terms of the Turkish literature of the history of science) in the context of the Socio-cultural Nature of Science. The sample of the study consisted of 143 science teachers working in a province in Central Anatolia in the spring semester of 2018/2019. The study was designed according to the survey method was used in the study, which is one of the most commonly used methods to determine an existing situation. The data were collected utilizing a standardized questionnaire, which was formed by taking into consideration the preparation steps proposed in the literature. In the data analysis, the data were categorized and descriptively processed with the help of ‘Basic Criteria for Determination of Scientists' list and the rubric of ‘Recognition of Scientist', which were prepared based on the research questions. According to the findings; 90 (22 domestic, 68 foreign) of 99 different names received from the participants are scientists. Also, although the names are expressed, there is a large number of units that do not contain information on the dimensions (fields, contributions, and historical period). Especially, the number of unanswered units about the historical period in which scientists lived is greater (the unanswered units of natives %92, of foreigners % 47,34). On the other hand, a small number of specific scientists are frequently expressed. These are well-known scientists in textbooks and popular science.