Abstract:
Ergeş Cumanbulbul oğlı tanınmış Özbek destancılarından biridir.
Korğan destancılık geleneği dairesinde icra faaliyetlerinde bulunmuş olan
destancının repertuarında otuzdan fazla Özbek destanının var olduğu ve
bunları çeşitli toplantılarda icra ettiği bilinmektedir. Söz konusu destanların
bir kısmı farklı araştırmacılar tarafından derlenmiş, bir kısmı ise bizzat
destancı tarafından yazıya geçirilmiştir. Yazıya geçirilen destanların da yalnız
belirli bir kısmının yayımlandığı görülmektedir. Söz konusu destanların dili,
ölçünlü Özbek Türkçesi olmakla birlikte düzensiz olarak konuşma diline ait
ögelere de rastlanılır. Bu makalede Cumanbulbul oğlı’ndan derlenerek
yayımlanan Özbek destanlarının ölçünlü Özbek Türkçesinden farklılık
gösteren dil özellikleri üzerinde durulacaktır. İncelemeye temel oluşturan
veriler, destancıya ait Özbek destanlarının yayımlandığı Bulbul Teraneleri
isimli beş ciltlik eserden elde edilmiştir. Bahse konu dil malzemesi artzamanlı
yöntemle incelenmiş ve bulgular, ilişkili görülen Türk lehçelerindeki
karşılıklarıyla mukayese edilmiştir. Sonuç olarak; Ergeş Cumanbulbul
oğlı’ndan derlenen Özbek destanlarındaki konuşma diline ait gramatikal
unsurların geniş kapsamda Kıpçak grubu Türk lehçeleriyle, dar kapsamda
Kazak ve bilhassa Karakalpak Türk yazı dilleriyle uyumluluk gösterdiği
tespit edilmiştir.
