Abstract:
Bedruddîn b. Mâlik, köklü devletlerin yıkılıp yeni devletlerin kurulduğu çalkantılı
bir dönemde hayatını sürdürmüştür. Bununla beraber huzur ve istikrarından dolayı
ikametgahı Dımaşk, belâgat başta olmak üzere ulemâ için çekim merkezi haline gelmiştir.
Kadim medeniyetlerden de etkilendiğini düşündüğümüz Arap belâgatı, Câhiliye ve
İslamiyet’in ilk dönemlerinde şiir ve hitabet gibi alanlarda kendini göstermeye
başlamıştır. Abbâsî devletinin ilk döneminde değişik kültür ve medeniyetlerin
etkileşimleri neticesinde ivme kazanarak, yazarın yaşadığı yüzyılda oluşum sürecini
tamamlamıştır. Bu dönemde Bedruddîn b. Mâlik tarafından el-Misbâh fî ihtisâri’l-Miftâh
isimli eser kaleme alınmıştır. Zaman ve zemin bakımından belâgat ilminin zirve yaptığı
bir dönemin ürünü olan bu eser, kendinden önce kaleme alınan kaynaklarda geçen
muhteviyatı toplayarak, daha sonra yazılanlara aktarmıştır. Belâgat ilminde adeta bir
köprü görevi gören eser, bu münasebetle yazarın bu alandaki önemini de ortaya
koymaktadır.
Bir giriş ve üç bölümden oluşan çalışmamızın giriş kısmında, konunun tanımı,
kapsamı, amacı, araştırmanın metodu ve kaynakları ile yapılan benzer çalışmalar ele
alınmıştır. Birinci bölümde, yazarın hayatı, kişiliği ve eserleri incelenmiştir. İkinci
bölümde, yazarın yaşadığı yüzyılın ilmî-kültürel alt yapısı ile belâgat ilminin tarihçe,
tanım, kısımları ve ekolleri işlenmiştir. Üçüncü bölümde ise yazarın el-Misbâh fî
ihtisâri’l-Miftâh isimli eserinin analizi yapılarak, belâgat ilminde kullandığı dil ve üslup
çerçevesinde görüşleri değerlendirilmiştir.
