Abstract:
Doğu Türkistan’ın coğrafi konumuna baktığımızda; Türkistan’ın ortasında ve Çin’in batısında yer aldığı görülmektedir. Doğu Türkistan coğrafyası, tüm dünya Türklüğünün başlangıç noktası olarak bilinmektedir. Doğu Türkistan’da yaşayan halkın büyük çoğunluğu Uygur Türklerden oluşmaktadır. Burada ikamet eden Türkler, tarihin hiçbir safhasında bu bölge için mücadele etmekten vazgeçmemişlerdir. Bu uğurda kimi zaman kendilerinden sayıca fazla olan kimi zaman da kendilerinden teknik bakımdan daha üstün bakımından üstün olan düşmanlara karşı mücadele etmekten çekinmemişlerdir. Bölge, tarih boyunca siyasi ve iktisadi önemine binaen başta Çin ve Rusya olmak üzere birçok devletin mücadele ettiği bir alan haline gelmiştir. Yang Tseng-hsin yönetiminin ekonomi politikası, Doğu Türkistan’ın kaynaklarını sömürme odaklı olmuştur. Bir süre bölgeyi sömürmeyi, ardından topladığı altın, gümüş, değerli mücevheratlar, ziynet eşyaları ve paralarla bölgeyi terk etmeyi düşünmüştür. Bu doğrultuda yönetmeye çalıştığı Doğu Türkistan’da bir türlü istediği yönetimi oluşturamamış ve hem yerli halkın hem de bölgede yaşayan Çinlilerin tepkisi ile karşılaşmıştır. Baskıcı ve otoriter bir kişiliğe sahip olan Yang, yönetimi altındaki kişilere uyguladığı sert uygulamalar sebebiyle “Sincan despotu” olarak bilinmektedir. Özellikle Sovyet Rusya’nın baskıları yönetimi boyunca etkili olmuş ve istediği yönetim şeklini kabullendirememiştir. 1911’den 1928’e kadar biriktirdiği paralarla rahat bir hayat sürmeyi beklerken, Çinliler tarafında suikast sonucu öldürülmüştür. Ancak Yang’ın uygulamaya çalıştığı yönetim modeli iyi işlememiş olsa da kendisinden sonra gelen umumi valiler yine de bu yönetim modelini devam ettirmeye çalışmışlardır. Çünkü ekonomik kaynakların sömürülmesinde uyguladığı yöntem, bölge halkını zayıf bırakarak valilerin güçlenmesini sağlamıştır. Bu nedenle Yang’tan sonra iktidara gelen valiler bu sömürü sistemini devam ettirmeyi uygun bulmuşlardır. Bu makale ile Doğu Türkistan’ın ekonomik kaynaklarının varlığı ve bunun Çin tarafından nasıl sömürüldüğü örnekleme yöntemi ile ortaya konulmaya çalışılmıştır.
