Özbek Türkçesinde -sA Ekinin işlevleri

Abstract

Bir oluş ve kılışı “şart”a veya “dilek, istek, niyet”e bağlayan -sA eki, bu iki temel işlevi dolayısıyla şart kipi veya dilek-şart kipi olarak adlandırılmaktadır. Şart işlevi, -sA ekinin Türkçenin ilk dönemlerinden itibaren süregelen temel işlevidir. Ek, şart işleviyle kullanıldığında tek başına yargı bildirmez, ana cümledeki yargının gerçekleşmesini şarta bağlayan tamlayıcı bir öge görevi üstlenir. -sA eki “dilek, niyet, istek” işleviyle kullanıldığında ise tam bir yargı bildirmektedir. Görev ve işlevleri üzerine farklı görüşler ileri sürülen -sA ekinin Özbek Türkçesiyle yazılmış eserlerde “şart” ve “dilek, istek, niyet” işlevinin yanında bu iki işleviyle ilgili olarak çeşitli görevler üstlendiği, içinde bulunduğu cümleye farklı anlam incelikleri kattığı görülmüştür. Çalışmamızda -sA ekinin Özbek Türkçesindeki işlevleri incelenmiştir.

The suffix -sA is called conditional or subjunctive as it is fundamentally used to link a state or action with a mood of condition or wish/purpose, respectively. The use of -sA as conditional clause is an ongoing function since the early periods of Turkish language. This suffix does not provide a state of condition when it is used individually, however it becomes a complementary element which connects the sentence to a condition. When it is used for wish or purpose, it comes to provide a state. With various disputes on its use and function, the suffix -sA is seen to have been used in a number of functions in addition to condition, wish, and purpose and added different delicacies into the sentence it was used in. In this respect, our study evaluates the functions of the suffix -sa in Uzbek Turkish.