Özet:
Bedruddîn b. Mâlik (öl. 686/1286), Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî’nin (öl. 626/1229) Miftâhu’l-‘ulûm’unu, el-
Misbâh fî ihtisâri’l-Miftâh ismiyle telhîs etmiştir. Bu telhîs, dönemin yaygın temel kaynakları arasına
girerek, belâgat alanında müstesna bir konum elde etmiştir. Telhîs, alanında mümtaz bir yere sahip
olduğu gibi belîğ ve estetik bir dîbâceye de sahip olduğu aşikardır. Çalışmaların giriş kısımlarını
oluşturan dîbâcelerde, konu, amaç, içerik ve yöntem gibi mevzular hakkında bilgi verilir. Yazar
telhîsin dîbâcesinde kullandığı kelimeleri özenle seçmiş, muhtevası olan belâgatı sanatsal
kavramlarla konuşturmaya çalışmıştır. Bu kapsamda berâ‘atu’l-istihlâl sanatına ayrıca önem
verdiği görülmüştür. Arap belâgat ilminin bedî‘ kısmı altında ele alınan Berâ‘atu’l-istihlâl amaç ve
içeriğe değinen sözcük ve deyimlerin vasıtasıyla dikkat çekici güzel bir yöntemle giriş yapma
sanatıdır. Bu çerçevede yazar kendisinden önce bu alanda kaleme alınan önemli eserlerin
isimlerine göndermeler yapmıştır. Bu bağlamda çalışmada el-Misbâh fî ihtisâri’l-Miftâh isimli telhîsin
dîbâcesi analiz edilerek berâ‘atu’l-istihlâl sanatı açıklanacağı gibi istifade edilen kaynaklar
hakkında da gerekli bilgilerin verilmesi hedeflenmiştir. Berâ‘atu’l-istihlâl sanatına genel olarak
eserlerin giriş kısımları olan dîbâcelerde yer verilir. Bu nedenle dîbâce hakkında da gerekli bilgiler
aktarılmıştır. Arap Dili ve Belâgatı alanında kaleme alınmış ilk kaynaklardan olması ve daha önce
yazılmış önemli belâgat kaynaklarının isimleri dîbâcesinde berâ‘atu’l-istihlâl sanatıyla ustaca
zikredildiğinden Bedruddîn b. Mâlik’in dîbâcesi çalışma konusu olarak tercih edilmiştir. Bu
yöntemle bazı klasik eserlerin kaynakçalarının öğrenilebileceği, akademik camianın dikkatine
sunulmuştur.
