Irak Büveyhîlerinde sosyal hayat

Abstract

Büyük bir coğrafî alanda imparatorluk kuran Abbasîler, beş yüz yıldan fazla yaşamıştır. Devlete egemen oldukları dönemlerde, birbirinden bağımsız birçok güce ev sahipliği yapmıştır. Abbasîlerin egemenlikleri bazı dönemlerde sadece sembolik halifelik olarak kalmıştır. Bu dönemlerde başkent Bağdat’ta bile otoritelerini kaybetmiş, yöneticiler vesayet güçlerinin egemenlikleri altında kalmıştır. Bu dönemlerden birisi de Büveyhîler’in vesayeti altında kaldıkları dönemdir. Büveyhoğullarından Ahmed b. Büveyh, Abbasî Devleti’ndeki iktidar zaafından yararlanarak önce Vâsıt’a sonra da Bağdat’a girmiştir. Bu sırada Abbasî halifesi ve Emiru’l-ümerası gizlenmiş, Ahmed b. Büveyh Bağdat’a girişte hiçbir direnişle karşılaşmamıştır. Yüzyıldan fazla süren Büveyhî egemenliğinde (945-1055), Abbasî halifeleri sadece dinî bir lider olarak kalmış, halifelerin isimleri dışında bir etkinlikleri kalmamıştır. Büveyhîlerle ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Ancak Büveyhîlerin Irak’taki sosyal yaşamlarıyla ilgili fazla bir çalışma yapılmadığı görülmüş, bu boşluğu doldurmak için böyle bir çalışmaya ihtiyaç duyulmuştur. Çalışmada Irak’ta Büveyhîlerin kısaca tarihine değindikten sonra, o dönemdeki siyasal yapı, sosyal kurumlar, yargı ve orduya değinilmiştir. Büveyhîler döneminde Irak’ta sosyal hayat, dinî hayat, bilimsel çalışmalarla ilgili bilgiler verilmiştir. Daha sonra ekonomik yapı, tarım ve arazi sistemi sanayi ve ticaret ele alınmıştır.