Osmanlı döneminde kaleme alınan tarih kaynakları dönemin ekonomik, sosyal, ahlâkî ve dinî yönleri
hakkında gerekli bilgileri yansıtır. Bu eserlerde yazıldıkları dönemin toplum ve âlimlerinin dinî anlayışlarını
görmek mümkündür. Çünkü bu eserler, tarihî bilgiler aktardıkları gibi dönemlerinin sosyal ve
dinî yapılarını da yansıtırlar. Bir kısım Osmanlı tarihçileri olayları anlatırken onları dinî bir dayanakla
kuvvetlendirmek için ayet ve hadis kullanırlar. Bu çalışmada, bazı Osmanlı tarihçilerinin eserlerinde
nüzul ortamından farklı olarak kullandıkları Kur’an ayetleri ile bazı müfessirlerin bu ayetlere getirdikleri
yorumlara yer verilmektedir. Osmanlı tarihçilerinin hayatları incelendiğinde, onların her konuda
özellikle din ve tarih konusunda söyleyecek sözleri olduğu görülmektedir. Osmanlı tarihçileri, eserlerinde
aktardıkları olaylarda Kur’an ayetlerini ve hadisleri ustaca kullanmışlar ve bazen ayetin tamamını,
bazen de bir kısmını almışlardır. Osmanlı tarihçileri, ayetin nüzul ortamında ifade ettiği anlamdan
farklı anlamlar ve yorumlar ortaya çıkarmışlar, aynı ayetleri yeri geldiği zaman tekrarlamışlardır. Tarihçiler,
olayları aktarırken, önyargılardan uzak durarak objektif bir şekilde aktarmışlardır. Genel olarak
müfessirler ayetleri yorumlarken nüzul ortamını göz önünde bulundurmuşlardır. Osmanlı tarihçileri
ise, ayetleri olayların akışına göre kullanmışlardır. Bu nedenle bazı ayetlerin nüzul ortamından farklı
olarak kullandıkları görülmüştür. Eserlerinde Kur’an ayetlerine yer veren Osmanlı tarihçilerinin telif
ettikleri eserleri incelenmiş, nüzul ortamından farklı anlamda kullanılan ayetler tespit edilmiştir. Bu
tespit sonucunda vermek istedikleri mesaj ve bazı müfessirlerin aynı ayetle ilgili yorumu karşılaştırılmıştır.
Çalışmada Osmanlı tarihçilerinin ayetin geçtiği olayla ilgili metin özlet olarak verilmiş, müfessirlerin
ayetle ilgili yorumu ve sonunda bir değerlendirme yapılmıştır.
Historical sources written in the Ottoman period reflect the necessary information about the economic,
social, moral and religious aspects of the period. In these works, it is possible to see the religious understanding of the society and scholars of the period in which they were written. Because these works
both convey historical information and reflect the social and religious structures of their period. Some
Ottoman historians use verses and traditions (ahādith) to strengthen them with a religious basis while
describing the events. In this study, the Qur’ānic verses that some Ottoman historians used in their
works, at variance with the environment of revelation, and the interpretations that some commentators
brought to these verses are given. When the lives of Ottoman historians are examined, it is seen that
they have something to say about every subject, especially religion and history. Ottoman historians
skillfully used the verses of the Qur’ān and traditions (ahādith) in the events they narrated in their
works, and sometimes they took the whole verse or sometimes a part of it. The authors revealed different meanings and interpretations from the meaning of the verse in the context of its revelation, and
they repeated the same verses from time to time. The historians reported the events in an objective
way, avoiding prejudices. In general, commentators have taken into account the environment of revelation while interpreting the verses. Ottoman historians, on the other hand, used the verses according
to the flow of events. For this reason, it has been seen that some verses are used differently from the
revelation environment. The works of Ottoman historians, who included the verses of the Qur’ān in
their works, were examined, and the verses used in a different sense from the revelation environment
were determined. As a result of this determination, the message they wanted to give and the interpretation of some commentators on the same verse were compared. In the study, the text of the Ottoman
historians about the event in which the verse takes place is given as an abstract, the commentators'
interpretation of the verse is mentioned and an evaluation at the end is made.
