Öz: Ses; akciğere gelen havanın ses yolunda meydana getirdiği titreşimlerdir. İnsanoğlu çevresel faktörlerin ve ruhsal yapısının etkileriyle durum, olay ve hissiyatının tercümanı olan sesleri sembolize eden harfleri icat etmiş, meramını muhatabına ulaştırmıştır. Ses, harf ve kelimeleri yapı ve anlam açısından uyumlu hale getirme çabası insanoğlu tarihi kadar eskidir ve cümlelerde bu çabanın bir neticesidir. Arap kelimeleri iştikak denilen yöntem ile türetilirler ve bu canlı ve devamlı yöntem günlük hayatın hissî ve manevî izlerini gelecek kuşaklara aktarır. Kelime yapılarının birbirleri arası ilişkileri ve her bir yapının genel ve özel manaları kavrandığı ölçüde Arap kelâmı da o ölçüde kavranmış olur. Kelimeler asıllarına döndürüldüğünde belirgin ortak sesler ve manalar topluluğunda birleşmektedirler. Mütekaddim Arap dilcilerinden olan el-Halîl b. Ahmed, es-Sibeveyh, İbn Cinnî v.b. dil alimleri iki harfi müşterek olan lafızlar arası bağı ve hatta tek harfi bir olan başka lafızların mana benzerlikleri yanında sıfat ve mahreçleri arası benzerliklerini de araştırarak ses, harf ve kelime ilişkisinin önemini vurgulamışlardır. Biz bu makalemizde Arap seslerinin özelliklerine ve bu seslerin harflere bürünme şekillerine, ortak manalarına değinip lafzın asıl binası üzerine inşa edilen yeni kelimelerin oluşum safhalarına değineceğiz.
Abstract
Sounds are vibrations caused by air entering the lungs in the vocal tract. With the effects of
environmental factors and psychological states, human beings have invented the letters that
symbolize the sounds, which are the interpreters of the situation, event and feeling, and convey their
meaning to the addressee. The effort to harmonize sounds, letters and words in terms of structure and
meaning is as old as human history and sentences are a result of this effort. Arabic words are derived
by the method called ishtikak, and this dynamic and continuous method transfers the emotional and
spiritual traces of daily life to future generations. To the extent that the relations between the word
structures and the general and specific meanings of each structure are comprehended, the Arabic
language will be comprehended to the same extent. When the words are returned to their original
form, they unite in a distinctive common sound and meaning group. Earlier Arab linguists, such as:
al-Khalîl b. Ahmed, es-Sîbeveyh, Ibn Jinni etc. have emphasized the importance of sound, letter and
word relationship by investigating the bond between words with two letters in common and even the
similarities between adjectives and their origins as well as the meaning similarities of other words
with a single letter. In this article, we will mention the characteristics of Arabic sounds, the way these
sounds take on letters, their common meanings, and we will mention the formation stages of new
words built on the original foundation of the word.