Şer'iyye sicillerine göre Ankara'da kölelik müessesesi (1724-1751)

Abstract

Bu çalışmada XVIII. yüzyılın ikinci çeyreğinde Ankara'da kölelik müessesesi ele alınmıştır. İç Anadolu'nun önemli kavşak noktasında yer alan Ankara'da kölelik müessesesi ve bu müessesenin işlevi hakkında şimdiye kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu mütevâzı çalışma ile bu boşluğun bir nebze de olsa giderilmesi amaçlanmıştır. Bu hususta Milli Kütüphane'den temin edilen Ankara şer'iyye sicilleri incelenmiş, bulunan köle davalarından hareketle konu sınırlandırılmış, XVIII. yüzyılın ikinci çeyreği ele alınarak çalışma şekillendirilmiştir. Bu dönemde Ankara kazasında kölelerin konumları, sosyal ve ekonomik hayattaki yerleri ve karşılaştıkları sorunlar örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır. Bu müessesenin Ankara kazasında azımsanmayacak kadar yer teşkil ettiği, ekonomik gücü yeterli olan herkesin köle sahibi olduğu, bu köleleri ev, bağ, bahçe vs. işlerde istihdam ettikleri ve diğer köle topluluklarına nazaran daha iyi durumda oldukları saptanmıştır. Ayrıca XVIII. yüzyıl gibi Osmanlı iktisadının değişime uğradığı ve ekonomik krizlerin yaşandığı bir dönemde köle sahibi olmak daha çok maddiyat gerektirmektedir. Ankara'da satışı yapılan ve kullanılan kölelerin çoğunluğunu Acem asıllı köleler teşkil etmektedir. Bunun sebebi bu dönemde İran ile yaşanan savaştan dolayı Acem asıllıların köleleştirilmesidir. İncelenen dönemde, zaman zaman köle edinme hakları kısıtlanan gayrimüslimlerin bu dönemde köle edinmelerine izin verildiği de saptanan diğer hususlardandır. Çalışmada Ankara'ya ait 12 adet kadı sicili incelenerek bu müesseseye ait istatistikî verilere de ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra kaynak kitaplar, tez ve makale çalışmaları ile sempozyum bildirilerinden de istifade edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Ankara, Kölelik müessesesi, Köle sahibi, Şer'iyye sicili, Toplum.

In this study, the institution of slavery in Ankara in the second quarter of the 18th century has been discussed. In Ankara, which is located at the crossroads of Central Anatolia, no studies have been carried out on slavery and the function of this institution until now. With this modest work, it is aimed to fill this gap to some extent. In this respect, the court records of the Ankara obtained from the National Library have been examined; the issue has been limited with refernece to the cases of slave; and so, the study has been formed by handling the second quarter of the 18th century. During this period, we tried to explain with examples the positions of slaves in the life of Ankara borough, social and economical living places and problems that they encountered. It has been identified that this institution has enough place to live in Ankara borough, those who have enough economic power are able to own a slave, these slaves are employed in jobs such as house, vineyards and orchards, etc. and they are in a better position compared to other communities. Moreover, having a slave at a time when the Ottoman economy has changed and the economic crises are experiencing like 18th century requires more material things. Most of the slaves that are sold and used in Ankara consist of slaves of Persian origin. This is because the enslavement of the Acem descendants because of the war againstIran in this period. Other issues identified in the period examined include the fact that non-Muslims whose rights to slaves are restricted from time to time are allowed to acquire slaves during this period. In this study, 12 Muslim judge records belonging to Ankara were examined and statistical data of this institution were reached. In addition to this, we benefitted from resources books, studies of thesis and article and symposium proccedings. Key Words: Ankara, The institution of slavery, Slave master, Court Records, Society.