Abstract:
Çin’in geleneksel gösteri sanatlarından biri olan Kukla Sanatı, Çin’in somut olmayan kültür
mirasları arasında yer almaktadır. Çin literatüründe kuklacılığın ilk ne zaman ortaya çıktığına
dair tarihi bir kayıt yoktur. Ancak Çin’de kuklacılık alanında yapılan araştırmalara
baktığımızda, Çin’deki kukla sanatının uzun bir geçmişe sahip olduğunu söyleyebiliriz.
Arkeolojik kazılara göre Çin’de ilk kuklanın ortaya çıkışı Shang-Zhou dönemine
dayanmaktadır. Henan Anyang kazılarında, Shang-Zhou dönemine ait mezarlardan pişmiş
topraktan yapılmış figürinler çıkarılmıştır. İnançların etkisiyle yapılan ve mezarlara gömülen
bu figürinlerin Çin kuklacılığının temelini oluşturduğu görüşü yaygındır. 1979 yılında
Shandong Laixi’den çıkarılan Batı Han dönemine ait buluntulara göre Batı Han döneminde
kuklacılık figürin formundan çıkarak oturabilen, ayakta durabilen ve diz çökebilen hareketli
forma ulaşmıştır. Üç Devlet dönemine gelindiğinde ise kuklaların hareketleri daha işlevsel
hâle getirilmiştir.
Çin’de kuklacılığın gelişmesiyle birlikte kuklacılık; gösteri sanatının bir parçası olmuştur.
Kukla tiyatrosu, Tang döneminde oldukça popüler hâle gelmiştir. Bilindiği üzere Tang
dönemi kültür ve sanat etkileşiminin en derin yaşandığı dönemlerden biridir. Kukla sanatı, bu
dönemde olgunluk evresine ulaşmış; eğlence ve gösteri sanatlarında daha yaygın olarak
kullanılmıştır. Hatta bu dönemde diğer dönemlere kıyasla çubuklu kukla, ipli kukla ve el
kuklası gibi çeşitli kukla formları geliştirilmiştir. Song-Yuan dönemi kukla sanatının en
parlak dönemidir. Sonraki dönemlerde kukla sanatı hem gösteri sanatının bir parçası olarak
hem de kuklaların çeşitliliği bakımından gelişimini sürdürmeye devam etmiştir. Günümüzde
ise Çin’in birçok yerinde hâlen varlığını sürdürmektedir.
Bu çalışmada, Çin’de kuklacılığın ilk ortaya çıkışı ele alınacak, kukla sanatının ve kukla
tiyatrosunun dönemsel gelişim süreçleri incelenecektir.
