Bedruddîn b. Mâlik ve Belâgat İlmindeki Yeri

Abstract

Bedruddîn b. Mâlik, köklü devletlerin yıkılıp yeni devletlerin kurulduğu çalkantılı bir dönemde hayatını sürdürmüştür. Bununla beraber huzur ve istikrarından dolayı ikametgahı Dımaşk, belâgat başta olmak üzere ulemâ için çekim merkezi haline gelmiştir. Kadim medeniyetlerden de etkilendiğini düşündüğümüz Arap belâgatı, Câhiliye ve İslamiyet’in ilk dönemlerinde şiir ve hitabet gibi alanlarda kendini göstermeye başlamıştır. Abbâsî devletinin ilk döneminde değişik kültür ve medeniyetlerin etkileşimleri neticesinde ivme kazanarak, yazarın yaşadığı yüzyılda oluşum sürecini tamamlamıştır. Bu dönemde Bedruddîn b. Mâlik tarafından el-Misbâh fî ihtisâri’l-Miftâh isimli eser kaleme alınmıştır. Zaman ve zemin bakımından belâgat ilminin zirve yaptığı bir dönemin ürünü olan bu eser, kendinden önce kaleme alınan kaynaklarda geçen muhteviyatı toplayarak, daha sonra yazılanlara aktarmıştır. Belâgat ilminde adeta bir köprü görevi gören eser, bu münasebetle yazarın bu alandaki önemini de ortaya koymaktadır. Bir giriş ve üç bölümden oluşan çalışmamızın giriş kısmında, konunun tanımı, kapsamı, amacı, araştırmanın metodu ve kaynakları ile yapılan benzer çalışmalar ele alınmıştır. Birinci bölümde, yazarın hayatı, kişiliği ve eserleri incelenmiştir. İkinci bölümde, yazarın yaşadığı yüzyılın ilmî-kültürel alt yapısı ile belâgat ilminin tarihçe, tanım, kısımları ve ekolleri işlenmiştir. Üçüncü bölümde ise yazarın el-Misbâh fî ihtisâri’l-Miftâh isimli eserinin analizi yapılarak, belâgat ilminde kullandığı dil ve üslup çerçevesinde görüşleri değerlendirilmiştir.