İslam Tarihi'nde, ortaya çıkan siyasi-fikri yapılanmalar içerisinde Hz. Ali'nin tarihi şahsiyetinin dışında efsanevi şahsiyeti de önemli bir yer tutar. Hz. Muhammed'in sağlığında ortaya çıkan meseleler O'nun tarafından çözümlenmiş ancak Hz. Muhammed'in yokluğunda yaşanan siyasi ve sosyal hadiseler toplumda ayrılıkların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Özellikle hilafet noktasında yaşanan gelişmeler ve ortaya çıkan sorunlar ayrılıkların ana sebebi olmuş, Hz. Ali'nin halife olması ile birlikte etkisi günümüze kadar devam eden ayrılıklar yaşanmıştır. Bu süreçte Hz. Ali taraftarları O'nu yüceltmek için keramet içerikli menkıbevi rivayetler nakletmişlerdir. Hz. Muhammed'in terbiyesinde yetişen Hz. Ali İslam tarihinin en önemli şahsiyetlerinden biridir. Hz. Muhammed'in vefatından sonra Hz. Ali'nin politik olarak saf dışı bırakılmasına sebep bazı olaylar İslam dünyasında politik ve ideolojik bölünmeleri hızlandırmıştır. Bu çalışmada Ankara Milli Kütüphane El Yazması ve Nadir Eserler Koleksiyonu içerisinde bulunan H. 1309( M.1891) istinsah tarihli müellifi tespit edilemeyen 06 MİL YzA 1703 numaralı "Gazavât-ı İmâm Alî (K.A.V.)" adlı eser kullanılarak elde edilen bilgiler ışığında Hz. Ali cenknâmeleri ile ilgili araştırmalara katkıda bulunulmaya çalışılmıştır. Araştırma beş bölümden oluşmaktadır. İlk üç bölümde Hz. Ali'nin hayatı, İslamiyet'i kabulü, katıldığı gazalar, hilafet süreci ve şehadeti ele alınmıştır. Dördüncü bölümde Gazavât-ı İmâm' Alî (K.A.V.) trankripsiyonu yapılmıştır. Beşinci bölümde ise transkribe edilen yazma eserdeki bilgiler ışığında Hz. Ali'nin Türk-İslâm kültürü bağlamında tarihsel şahsiyetini ön plana çıkartan bir değerlendirme yapılmıştır.
The legendary personality of the fourth caliph Ali is important in the occurance political-ideological system in the early history of Islam. The problems that arise in the health of Muhammad have been resolved by the prophet himself. However, the political and social divergences in the absence of Muhammad led to the emergence of divisions in society. Particularly, the disagreements on the issue of electing the caliphate became the main cause of the separations. In this process, Ali's supporters conveyed miraculous narratives to glorify Him. Ali, who grew up close to the prophet, is one of the most important personalities in the Islamic history. Several events after Ali was politically sidelined following the death of the prophet accelerated political and ideological divisions in the Islamic world. This study aims to contribute to the research on the cenknâmeler, epic stories on the early spread of Islam, of Ali in the light of information obtained by using the anonymous manuscript dated 1891 at Ankara National Library Handwriting and Rare Collection of Works number 06 MİL YzA 1703. The research consists of five parts. In the first three parts, Ali's life, acceptance of Islam, his participation in gazas, his caliphacy and finally his martyrdom are discussed. Fourth part consists of the transcription of the manuscript, Gazavât-ı Imâm 'Alî (K.A.V.). In the fifth section, Ali's historical personality in the context of Turkish-Islamic folkloric culture based on the manuscript is evaluated.
