| dc.description.abstract |
Parabenler, ilaç, kozmetik ve gıda sektörlerinde kullanılan koruyucu kimyasal maddelerdir. Metilparaben, etilparaben ve propilparaben en çok kullanılanlarındandır. Bu bileşikler özellikle bakterisid ve fungusit özellikleri nedeniyle tercih edilmektedir. Şampuanlar, saç kremleri, nemlendirici kremler, deodorantlar, parfümler, traş jelleri, bronzlaşma kremleri, makyaj malzemeleri, güneş koruyucular, diş macunları gibi kozmetik ürünlerde; kek ve ekmek gibi unlu mamuller, içecekler, su ürünleri, salata sosları, aroma vericiler gibi gıdalarda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
Modern üretim tekniklerinin sonucu olarak geçmiş elli yıl boyunca çeşitli kimyasallar üretilip çevreye salınmıştır. Çevresel östrojenler (ksenoöstrojenler) de bu zararlı kimyasal gruplarından biridir. Çevresel östrojenler, genel olarak endokrin bozucular olarak da isimlendirilmektedir. Hayvanlarda ve insanlarda östrojen hormonu gibi davranabilen sentetik kimyasallardan ve doğal bitki bileşiklerinden oluşmaktadır. Östrojenik bileşiklerin çoğu, özel bir amaç için üretilmekte ya da bir yan ürün olarak ortaya çıkmaktadır. Pestisitlerde, plastiklerde, boyalarda, temizlik malzemelerinde vb. kullanılmaktadır. Yiyecekler, hava, su, toprak, ev araç gereçleri, anne sütü yoluyla ve anne karnındaki gelişim sırasında bu maddelere maruz kalabilmekteyiz. Bu bileşiklerin yaygın kullanımının ve çeşitliliğinin sonucu olarak başta insan olmak üzere balık, kuş vb. hayvanlarda pek çok istenmeyen etki ortaya çıkmaktadır. Parabenler katkı maddeleri olmalarının yanı sıra endokrin bozucular olarak da nitelendirilen bu maddeler mutlaka araştırılması gereken kimyasallardır.
Son yıllardaki raporlar, doğadaki çok sayıdaki endokrin bozucu kimyasalın, birçok hayvandaki normal endokrin fonksiyonunu bozma yeteneğine sahip olduğunu göstermiştir. Hormon taklitçisi bu kimyasalların etkilerini tespit etmek için yapılan çalışmaların çoğu omurgalılar üzerine yoğunlaşmıştır. Omurgasızlar üzerine olan etkiler ve etki mekanizmaları hakkındaki bilgi yalnızca birkaç çalışmayla sınırlı kalmıştır. Oysa ki omurgasızlar, hayvanlar alemindeki bilinen türlerin %95’inden daha fazlasını temsil eder ve ekosistemin yapısı ve fonksiyonu için çok önemlidir.
Bu çalışmada, yüksek seviyedeki üretimleri ve yaygın kullanımları nedeniyle dikkatleri üzerine toplayan en önemli kimyasallardan olan parabenler araştırılacaktır. Birçok tüketim ürününde sıklıkla kullanılan metilparaben, etilparaben ve propilparaben Drosophila melanogaster’e belirlenen dozlarda uygulanacaktır. Bu maddelerin Drosophila’nın gelişim biyolojisi (gelişim zamanı, viabilite, eşey oranı, yavru döl sayısı) ve yumurta verimi (fekundite) üzerine olan etkileri incenecektir.
Yapılacak çalışma ile bu kimyasalların olası etkileri birçok özellik bakımından incelenecek; böylece ülkemizde ve dünya genelinde yaygın olarak kullanılan bu maddelerin kullanımına ilişkin önlemlerin alınması için yol gösterici olmaya çalışılacaktır. Diğer amaçlarımız ise mevcut literatüre katkıda bulunmak, konuyu daha ileri ve ayrıntılı düzeyde inceleyebilmek için bir temel oluşturmaktır. |
tr_TR |