Hititçe çivi yazılı metinlerde tanrı ile kartal ilişkisi üzerine bir değerlendirme

Abstract

Tarih boyunca farklı toplumlar tarafından bir sembol olarak kullanılan kartal, asaleti, gücü, özgürlüğü ve hakimiyeti temsil etmektedir. Tek ve çift başlı olarak toplumların siyasal, sosyal ve kültürel hayatında önemli bir yeri olan kartalın, Hitit ülkesinde de varlığı bilinmektedir. Hititçe çivi yazılı farklı türden metinlerde karşımıza çıkan kartalın Sumerce karşılığı, ÁMUŠEN ve TI8 MUŠEN; Hititçe karşılığı ise hara-/haran-‘dır. Güçlü ve kudretli yapısı ile ön plana çıkan kartal, gözlerinin keskinliği ve geniş görüş kabiliyeti ile bilinmektedir. Belgelerde bu özellikleri ile kralların tasvirlerinde yer alan kartallar, görsel olarak Hattuša, Yazılıkaya ve Alacahöyük gibi Hititlerin önemli merkezlerinden tanınmaktadır. Kartal ile tanrılar arasında yakın bir bağ bulunmaktadır. Tanrılar, kartalları çeşitli amaçları için görevlendirmişlerdir. Kaybolan bir tanrının bulunması için kendisine güvenilen ve tanrının emri ile yola çıkan kartal, dağları, tepeleri ve ırmakları dolaşarak, o tanrıyı bulmaya çalışmıştır. Şüphesiz, en zor durumlarda kartalların görevlendirilmesinin sebebi, onun birçok farklı yeteneğe sahip olmasıdır. Koruyucu tanrı tasvirinde, tanrının bir elinde, onun güç ve kuvvetini yansıtan altından bir kartal bulunduğunu bilmekteyiz. Tanrılarla irtibat kuran ve onlarla konuşabilen kartallara, bu şekilde insan özellikleri de yüklenmiştir. Ayrıca tanrıları çağırma ritüellerinde, tanrılar ile insanlar arasındaki bağı kuran kartal kanatları kullanılmıştır. Birçok farklı belgede, çeşitli kullanımlarıyla karşımıza çıkan ve görsel malzemelerle de Hitit dünyasında yer alan kartal, Hitit kültürünün önemli bir simgesi olarak karşımıza çıkmıştır.