Abstract:
Toplumsal refahın ölçülmesinde GSYİH ‘nın kullanılmasına yönelik tartışmaların başlangıcı
daha eskilere dayanmakla birlikte 2008 küresel ekonomik krizinin ardından
toplumların başarısının büyümenin ötesinde göstergelerle belirlenilmesi yönünde çalışmalar
artış göstermiştir. GSYİH’ ya yönelik eleştiriler doğrultusunda sosyal ve çevresel göstergelerin
sayısı ve ağırlığı arttırılarak refahın ölçülmesinde alternatif metrikler geliştirilmektedir.
Aralarındaki yüksek korelâsyona rağmen ülkelerin ekonomik başarı ve sosyal gelişme
düzeylerinin farklılaşması tartışmaları üzerine Social ProgressImperative tarafından geliştirilen
Sosyal İlerleme Endeksinin (SPI) temel boyutlarını temel insani ihtiyaçlar, ülkedeki refah
esasları ve bireylere sağlanan fırsatlar oluşturmaktadır. Ekonomik büyümenin herkese refah
artışı getirmemesi tespiti ile gelir artışını bir amaç değil bir araç olarak değerlendiren Birleşmiş
Milletler Kalkınma Programı ( UNDP) , 1990 yılından bu yana insani gelişme raporları
yayınlamakta ve toplumsal ilerlemenin tespitine yönelik farklı endeksler geliştirmektedir.
UNDP tarafından hesaplanan ve toplumsal başarıyı gelirin yanı sıra eğitim ve sağlığa yönelik
göstergeleri dikkate alarak ölçmeyi hedefleyen İnsani Gelişme Endeksi (HDI) refahın ölçülmesi
ve karşılaştırılmasında kullanılan önemli bir metriktir. HDI ile benzeşmekle beraber SPI,
girdileri değil sosyal çıktıları temsil eden göstergeler kullanarak ekonomik gelişmenin ötesinde
sosyal refahın ölçülmesinde HDI‘ye nazaran daha kullanışlı bir gösterge olarak karşımıza
çıkmaktadır. Bununla birlikte UNDP ekonomik ve sosyal gelişmenin farklı yönlerini ölçmeye
yönelik pek çok alt endeks hesaplamakta, İnsani Gelişme Endeksini geliştirmeye yönelik
çalışmalarına da devam etmektedir.
Bu çalışmanın konusunu alternatifrefah ölçüm yöntemlerinden Sosyal İlerleme Endeksi
ve İnsani Gelişme Endeksi oluşturmaktadır. Çalışmada refahın ölçülmesinde kullanılan bu
yöntemlerin tanıtılması ve bu endeksler itibari ile Türkiye’de toplumsal gelişme ve refahın
farklı boyutlarının resmedilmeye çalışılması amaçlanmaktadır