Bektaşilik üzerine değerlendirmeler ve Çalçakırlar köyü örneğinde Bektaşi kültürü

Abstract

Bektaşilik, XIII. yüzyılda Hacı Bektaş Veli tarafından temel ilke ve söylemleri oluşturulmuş Balım Sultan tarafından kurumsallaştırılmış kültürel, sosyolojik, düşünsel ve tasavvufi bir organizasyondur. Dayanaklarını Türklerin millî kültürü ile “Ehl-i Beyt”, “On iki İmam”, “Nübüvvet” ve “Velayet” gibi İslami, dini ögelerden alan Bektaşilik, prototip örnekleri Türkistan‟da, Horasan‟da Hoca Ahmet Yesevi gibi tarihî karizmatik kişiliklerin çevresinde şekillenen “Horasan-Türk tasavvuf geleneği”, “Türk Müslümanlığı” düşün evreninde zeminini bulur. XIII. yüzyılda Anadolu‟da güçlü ve etkin bir Türk iskanı yaşanır. Hacı Bektaş Veli ve çevresindeki eren grubu, bir taraftan düşünce ve söylemlerini Anadolu Türkmenlerine ulaştırmaya çalışırken bir taraftan da yaşanan “Anadolu‟nun Türkleşme” sürecine birer “halk önderi” sıfatıyla aktif katkıda bulunur. Bektaşilik tarih içerisinde Anadolu merkezli olarak Mısır, Balkanlar, Akdeniz gibi farklı coğrafyalara ulaşarak oralarda yüzyıllar boyunca Türk kültürünün temsili görevini üstlenir. Bu çalışmada Bektaşilik kültürü ile ilgili temel değerlendirmelerin yanında Anadolu coğrafyasında Babagan Bektaşiliğin önemli yerleşim merkezlerinden Denizli, Çal ilçesi, Çalçakırlar köyündeki geleneğe ait unsurlar kritik edilmektedir. Çalçakırlar ile ilgili gerçekleştirilen sosyo-antropolojik tespitler saha çalışmalarıyla toplanan verilere dayanmaktadır.