Carl Gustav Jung’un, “Analitik Psikoloji” adını verdiği psikoloji çalışmaları
içerisinde yer alan arketipler, geçmişten günümüze aktarılan davranış kalıplarıdır.
“İlk örnek/model” olarak kabul edilen arketipler, insanoğlunun ortak/kolektif
bilinç dışında yer alan, bireysel olanı evrensele bağlayan kodlardır. Bu kodlardan
biri olan anne arketipi ise, insan hayatında iz bırakan bir özelliğe sahiptir.
Anne arketipinin izlerinin takip edilebildiği bir şair olan Didem Madak, küçük
yaşlarda annesini kaybetmiş ve kırklı yaşlarının başında henüz üç yaşındaki
kızını ardında bırakarak hayata gözlerini yummuştur. Annesizliğin eksikliğini ve
acısını eserlerine yansıtmış olan Didem Madak’ın şiirlerinin toplandığı üç eser:
Grapon Kâğıtları (2000), Ah’lar Ağacı (2002) ve Pulbiber Mahallesi (2007)
başlıklarını taşır. Şiirleri gibi kitaplarını da farklı kişilere ithaf eden şairin; Grapon
Kâğıtları’nda on sekiz, Ah’lar Ağacı’nda dokuz, Pulbiber Mahallesi’nde on beş
şiiri bulunur. Pulbiber Mahallesi’nin sonunda “Ardından” başlığı altında, şairin
kitaplarında yer almayan fakat dergilerde yayımlanmış olan dört şiirine, yakın
dostu Müjde Bilir’in kaleminden son günlerinin anlatıldığı metne ve yazdığı son
şiir olan 128 Dikişli Şiir’e yer verilmiştir.
Bu çalışmada söz konusu üç kitapta bulunan tüm şiirler, Carl Gustav Jung
tarafından çerçevesi çizilen arketipsel eleştiri yöntemi esas alınarak incelenmiş,
anne arketipi merkez alınarak elde edilen bulgular değerlendirilmiştir. Yapılan
çalışma sonucunda Jung’un, her bireyin ortak/kolektif bilinç dışında yer
aldığını vurguladığı arketiplerden olan anne arketipinin, Didem Madak’ın
şiirlerinde de etkin bir şekilde kullanıldığı görülmüştür. Böylece şairin
arketiplerden yararlandığı ve şiirleri sayesinde bilinç dışındakini bilinç düzeyine
çıkarabildiği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen tüm bulgular
değerlendirildiğinde, edebî eserlerde bireysellikten evrenselliğe uzanan
köprünün arketipler sayesinde kurulabileceği görülmüştür
Archetypes, which are included in the psychology studies that Carl Gustav Jung
called “Analytical Psychology”, are behavioral patterns that have been transferred
from past to present. The archetypes, which are accepted as “primary pattern/
model”, and which exist outside of humans’ mutual/collective unconscious, are
the codes that connect the individual to the universal. One of these codes, the
mother archetype, has a trait in human life.
Didem Madak, a poet whose “mother archetype” could be traced, lost her
mother at a young age and left her three-year-old daughter behind in her forties.
Thus, Didem Madak has reflected pain of being motherless to her works. The
three works that collect Didem Madak’s poems are titled as Grapon Kâğıtları
(2000), Ah’lar Ağacı (2002) and Pulbiber Mahallesi (2007). The poet dedicated
her poems to different people just as she did in her books. There are eighteen
poems in Grapon Kâğıtları, nine in Ah’lar Ağacı, and fifteen in the Pulbiber
Mahallesi. At the end of the Pulbiber Mahallesi; there are four poems which
were not included in the books of the poet, but published in journals under the
title “Ardından”, the text of her last days from the pen of her close friend Müjde
Bilir, and the last poem she wrote, and her last poem named “128 Dikişli Şiir”.
In this study, all the poems in the three books were examined based on the
archetypal criticism method which was framed by Carl Gustav Jung and the
findings obtained by taking the mother archetype in the center were evaluated.
As a result of the study, it has been shown that the “mother archetype”, which has
been expressed by Jung as a “mutual/collective unconscious archetype” in each
individual, is widely seen in Didem Madak’s poems. Thus, it was concluded that
the poet benefited from the archetypes and that she could raise the unconscious
to the level of consciousness through her poems. When all the findings of the
study were evaluated, it was seen that the bridge extending from individuality to
universality in literary works can be established by archetypes.
