Selman-ı Saveci, is an important poet who lived in the 13th and 14th centuries and
during during the time of Calayirs. Selman gained reputation more for his odes.
Moreover, with his mesnevi CemĢîd ü HurĢîd, he constituted the base of many
mesnevis written in Anatolian field. Influenced from Selman‟s works, Ahmedî, one
of important poets of classic Turkish literatüre, wrote his mesnevi CemĢîd ü HurĢîd
with his personal knowledge, experiences and culture.
In this study, initially CemĢîd ü HurĢîd mesnevis written in Persian and Turkish
literatüre are dealt with and then infomation on Selman and Ahmedi‟s lives and
works are given. In the rest of the study, transcribed versions of Selman and
Ahmedi‟s mesnevis are presented and also Selman‟s works are translated into
Turkish used in Turkey. In the process of transcription and translation of Selmân-ı
Sâvecî‟s works, the work, which consisted 3114 couplets and was prepared by J. P.
Asmussen and F. Vahman and published in 1969 in Tehran, was taken into
consideration. In the of transcription of Ahmedi‟s mesnevi, the version which is
registered in Istanbul University Library under the number of TY. 921 and which
consists of 4723 couplets was taken into consideration. Both works are written in
aruz prosody with the structure of mefâ‟îlün/mefâ‟îlün/fe‟ûlün. Moreover, both
mesnevis were studied in terms of their forms, odes, rhymes, meters, and literary arts
used in them and the differences between these two works were analyzed. In addition
to these, mesnevis, one of the literary genres based on narration, were analyzed in
terms of constructive features, plots, perspective, place, time, and characters, and
v
also the differences between these two works were considered under all these
criteria. Lastly, the motifs used in these two works were studied.
In the comparison of Selman‟s and Ahmedi‟s different versions of CemĢîd ü HurĢîd,
it can be seen that the differences between the two poets such as the command of
language, techniques of rhythm and literary arts adopted in the works are striking.
Plainness and simplicity makes Ahmedi‟s work more fluent compared to Selman‟s
work. Furthermore, the most important reason that makes Ahmedi‟s work more
original is that his mesnevi includes short advices and suggestions after each event in
the plot in order to point out a moral purpose.
Selmân-ı Sâvecî, 13. ve 14. yüzyılda Ġlhanlıların son dönemi ve Celâyirlilerin ilk
döneminde yaĢamıĢ önemli bir Ģairdir. Selmân, daha çok kasideleri ile ünlenmiĢtir.
Bunun yanında yazdığı CemĢîd ü HurĢîd mesnevisiyle de Anadolu sahasında yazılan
birçok mesnevinin de zemin metnini oluĢturmaktadır. 14. Yüzyıl klasik Türk
edebiyatının önemli Ģairlerinden olan Ahmedî de CemĢîd ü HurĢîd adlı mesnevisini
Selmân‟ın eserinden hareketle kaleme almıĢ, kendi birikim, tecrübe ve kültürüyle
eseri telif tercüme boyutuna taĢımıĢtır.
Bu çalıĢmada, öncelikle Fars ve Türk edebiyatında yazılan CemĢîd ü HurĢîd
mesnevileri ele alındıktan sonra Selmân ile Ahmedî‟nin hayatları ve eserleri
hakkında bilgi verilmiĢtir. ÇalıĢmanın diğer bölümlerinde ise Selmân ve Ahmedî‟nin
aynı adlı mesnevilerinin transkripsiyonlu metinleri hazırlanmıĢ olup aynı zamanda
Selmân‟ın eserinin Türkiye Türkçesine çevirisi yapılmıĢtır. Selmân-ı Sâvecî‟nin eseri
transkript edilirken ve tercümesi yapılırken J. P. Asmussen ve F. Vahman tarafından
hazırlanan ve 1969 yılında Tahran‟da yayınlanan 3114 beyitten ibaret olan eser
dikkate alınmıĢtır. Ahmedî‟nin mesnevisi transkript edilirken de eserin Ġstanbul
Üniversitesi Kütüphanesi TY. nr. 921‟de kayıtlı olan ve 4723 beyitten oluĢan tek
nüshası dikkate alınmıĢtır. Her iki eser de aruzun mefâ‟îlün/mefâ‟îlün/fe‟ûlün
kalıbıyla yazılmıĢtır. Bunların dıĢında iki mesnevi de dıĢ özellikleri, kullanılan nazım
Ģekilleri, kafiye, vezin, edebi sanatlar gibi hususlar açısından incelenip her iki eser
arasında tespit edilen farklılıklar değerlendirilmeye çalıĢılmıĢtır. Ayrıca, anlatma
esasına bağlı edebi türlerden biri olarak mesneviler kurgusal özellikleri, olay örgüsü,
bakıĢ açısı, mekân, zaman, Ģahıs kadrosu gibi unsurlar açısından incelenmiĢ olup her
iii
iki eserde kullanılan anlatma teknikleri tespit edilmiĢ ve yine iki eser arasındaki
farklılıklar bahsi geçen baĢlıklar altında ele alınmıĢtır. Bunların dıĢında kısaca iki
mesnevide de geçen motifler üzerinde durulmaya çalıĢılmıĢtır.
Selmân ve Ahmedî‟nin CemĢîd ü HurĢîd adlı mesnevilerinin mukayesesinde iki Ģair
arasındaki farkın dile hâkimiyet, veznin uygulanıĢı ve edebî sanatlarda daha belirgin
Ģekilde ortaya çıktığı görülmektedir. Ahmedî‟de vezin kusurları oldukça fazladır.
Ancak Selmân, vezin konusundaki baĢarısının yanında, edebî sanatlar bakımından da
son derece baĢarılıdır. Ahmedî‟nin eserinin de yalın ve kolay anlaĢılır olması
Selmân‟ın eserine göre mesneviyi daha akıcı hale getirmiĢtir. Ayrıca Ahmedî‟nin
mesnevisini orijinal kılan hususlardan en önemlisi ise mesnevinin olay örgüsü içinde
her yaĢanan olaydan sonra kıssadan hisse amaçlı yer verdiği küçük öğütler ve
tavsiyelerdir.
