Edebiyat dünyasında önemli Şahsiyetler hakkında bilgi sahibi olmak için bakılabilecek ilk kaynaklar, tezkireler ve edebiyat tarihleridir. İçerdiği bilgiler bakımından, Taşköprülüzâde İsâmüddîn Ahmed‟in Arapça olarak yazdığı Eş-Şakâ’iku’n- Nu’mâniyye fî ‘Ulemâ’i’d-Devleti’l-Osmâniyye isimli eser, klasik Türk edebiyatı alanında önemli bir kaynaktır. Eser, içerisinde bulundurduğu biyografik bilgilerden dolayı birçok kİşinin ilgisini çekmeyi baĢarmıĢtır. Zaman içerisinde esere birçok zeyl ve tercüme yapılmıĢtır. ġakâ‟ik-i Nu‟mâniyye‟ye yapılan tercümeler en az eserin aslı kadar önemli bir kaynaktır. Hatta esere yapılan tercümeler eserde verilen biyografik bilgilerin geniĢletilmesini sağlamıĢ ve eserin önemini daha da artırmıĢtır. Bu çalıĢmada klasik Türk edebiyatında biyografi geleneğinden, ġakâ‟ik-i Nu‟mâniyye ve zeyillerinden bahsedilmiĢ, Nev‟îzâde Atâ‟î‟nin hayatı, eserleri ve edebî kiĢiliği hakkında bilgi verilmiĢtir.
Eserin incelenen bölümünde (46-190 sayfalar arası) 141 kiĢinin biyografisi yer almaktadır. Bu kiĢiler ve biyografi içinde ismi zikredilen diğer kiĢiler mesleklerine, ilgilendikleri ilimlere ve görev yaptıkları medreselere göre tasnif edilmiĢtir. Ayrıca bu kiĢilerin inceledikleri ve üzerinde çalıĢtıkları eserlerden bahsedilmiĢtir. Bu bölümde önce genel çerçevede eseri bulunanlardan ardından da Ģerh, hâĢiye, tefsir ve tercüme alanında eser veren kiĢilerden söz edilmiĢtir. Son olarak Ģairlik potansiyeli olanlar ve Ģiir yazmıĢ olan kiĢiler sıralanmıĢtır.
Tez metni içerisinde ismi sıklıkla tekrar edilen eserler hakkında da bilgi verilmiĢtir. Memleketlerine göre sınıflandırılan bu kiĢilerin kimlerden ders aldığı liste Ģeklinde sunulmuĢtur. Ayrıca ele alınan 141 kiĢiye eğitim veren Ģahsiyetlerin hayatları hakkında bilgiler çalıĢmaya dâhil edilmiĢtir. 141 kiĢinin unvanları, doğum-ölüm tarihleri ve çalıĢtığı medreseler tablo Ģeklinde verilmiĢtir. Ġncelenen kısımda (46-190 sayfalar arası) metni canlı tutmak için kullanılan anlatım tekniklerine yer verilmiĢtir. Bununla birlikte metin içerisinde geçen Ģiirler, Ģairlere ait metinlerdeki Ģekilleriyle mukayese edilmiĢtir. Farklılıklar ve değiĢiklikler karĢılaĢtırmalı olarak sunulmuĢtur.
Metin içerisinde anlatılmıĢ hikâyeler, günümüz Türkçesi ile aktarıldıktan sonra Atâ‟î‟nin Hadâ’iku’l-Hakâ’ik Fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik adlı eserinin 46-190. sayfalar arasındaki metni, transkripsiyonlu (çeviri-yazı) olarak verilmiĢtir.
The first sources to look at in order to have knowledge about important personalities in the world of literature are biographies and histories. In terms of the information contained therein, the work titled EĢ-ġakâ‟iku‟n- Nu‟mâniyye fî „Ulemâ‟i‟d-Devleti‟l-Osmâniyye, written in Arabic by TaĢköprülüzâde Ġsâmüddîn Ahmed, is an important source in the field of classical Turkish literature. The work has begun to attract many people with the feature of having biographical information about given persons. Over time, many addendums and translations were made. Translations made to ġakâ‟ik-i Nu‟mâniyye, which has the feature of the source works, are also an important source at least as much as the original work. In fact, translations made to the text have expanded the biographical information given in the work moreover increased the importance of the work. In this study, the tradition of biography in Classical Turkish Literature was mentioned, and ġakâ‟ik-i Nu‟mâniyye and its supplementary furthermore information was given about Nev‟îzâde Atâ‟î‟s life, works and literary personality.
Information about 141 people (46-190 pages) was presented in the section examined in the work. The persons mentioned in the section where the information about these persons and persons are given are classified according to their professions, the sciences they are interested in and the medresses they work in. Also the works they studied and worked on was mentioned.
In this section, first of all, those who gave works in the general framework and then those who gave works in the field of commentary, annotation, interpretation and translation are mentioned. Lastly, those who had poetry potentials and who wrote poets are listed.
In the thesis text, information is given about the works whose name is often repeated. From whom, the people who have been classified according to their country, took lessons; is presented in the form of a list. Beside this, some biographical information about some of the educators are included. The 141 people's titles, dates of birth and death and madrasas that they had worked at, are given in the form of tables.
The section examined (between pages 46-190) contains narrative techniques used to keep the text alive. On the other hand, the poems in the text were controlled by the ones in the poets' divans. Differences and changes are presented comparatively.
After the narration of the stories which are told in the text in contemporary Turkish, the text between the pages 46-190 of Atâ‟î‟s work Hadâ‟iku‟l-Hakâ‟ik Fî Tekmileti‟Ģ-ġakâ‟ik is presented transcriptionally (translation-writing).
