Dolâb dergisi, on dokuzuncu yüzyıl Türk edebiyatını yansıtması açısından önemli bir dergidir. Dergicilik teriminin henüz oluştuğu bu yüzyılda, ilk süreli yayınlardan olan Dolâb dergisi dönemin edebî zenginliği, sosyal ve siyasi yapısı hakkında bilgiler içerir. Tanzimat dönemi için önemli sayılabilecek şair ve yazarların eserlerini içeren derginin Türk edebiyat tarihi içerisindeki yeri tartışılmazdır. Bu çalışmada, Hicri* 1290-1291 (Miladi 1873-1874) yıllarında yayımlanan Dolâb dergisinin yayımlanmış tüm sayılarının günümüz harflerine aktarımının yapılması ve dergide yer alan edebî metinlerin tespit edilip sınıflandırılarak hem içerik hem de şekil olarak incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın sonucunda, Türk edebiyatına çeviri yazı ve inceleme alanında zenginlik kazandırılmış olacaktır. Aynı zamanda on dokuzuncu yüzyıl Türk edebiyatı hakkında bilgiler elde edilecektir. Çalışmanın giriş bölümünde, on dokuzuncu yüzyıldaki Osmanlı Devleti’nde etkinlik gösteren süreli yayınlar tanıtılmıştır. Bu bölümde aynı zamanda çalışmanın konusundan, öneminden, amacından ve yönetimden bahsedilerek derginin bölümleri hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde, Dolâb dergisinin birinci sayısından on sekizinci sayısına kadar olan tüm sayılarının çeviri yazısı yapılmıştır. İkinci bölümde, Dolâb dergisi ile derginin yazar ve şair kadrosu tanıtılmıştır. Bu bölümde, son olarak dergideki edebî yazılar tespit edilerek türlerine göre sekiz türe ayrılmıştır. Sınıflandırılan bu metinler, her türde ayrıca konu olarak sınıflandırılarak hem içerik hem şekil yönünden değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda, dönemin edebiyatla ilgili alanlar başta olmak üzere siyasi, sosyal, eğitim alanlarındaki durumu ortaya konmuştur. Aynı zamanda Dolâb dergisinin Klasik edebiyatla olan ilişkisi hakkında ve yazar ve şairlerin Türk edebiyatı ve dili hakkındaki görüşlerinden o dönem hakkında bilgiler elde edilmiştir. Sonuç bölümünde Dolâb dergisi ve dönem hakkında daha önce yapılan inceleme ve tespitlerden yola çıkarak genel değerlendirmeler yapılmıştır.
Dolâb journal is a significant journal in terms of reflecting the 19th century Turkish literature. In a century in which magazine publishing term has just appeared, Dolâb journal, being one of the first periodicals, contains information about the social and political structure, and the literary richness of the era. In Turkish literature history, the place of the journal featuring works of significant Tanzimat era poets and writers is beyond argument. The aim of this study is to transcribe all the published issues of the Dolâb Journal which was published between 1290 and 1291 according to Hijri* calendar (Gregorian 1873-1874) into modern Turkish alphabet, to analyze according to both content and form by determining and categorizing the literary works published in the journal. In the conclusion of the study, Turkish literature will be enriched in the fields of transcription and analysis. At the same time, information regarding 19th century Turkish literature will be obtained. In the introduction chapter of the study, the periodicals which are actively published in the nineteenth century Ottoman Empire era are introduced. In the same chapter, there are information regarding the chapters of the Journal by referring to the subject, importance, purpose and management of the study. In the first chapter of the study, all the issues of the Dolâb journal from the first issue to eighteenth issue have been transcribed. In the second chapter, the journal's writers and poets along with the Dolâb journal have been introduced. In this chapter lastly, all the literary works are determined and then categorized into eight genres. Also, by getting each genre categorized according to their subjects these works have been evaluated in terms of both content and form. At the end of evaluation, the political, social, educational and especially literary situation of the era has been put forward. At the same time, information regarding Dolâb journal's relation with Turkish Classical Literature and the opinions of the writers and poets on Turkish literature and language have been obtained. In the conclusion chapter, overall evaluations based upon previous analysis and findings about the Dolâb journal and the era are carried out.
