Abstract:
Problem Durumu Yirmi birinci yüzyılda meydana gelen teknolojik gelişim ve toplumsal dönüşüm, beraberinde değişen ve yenilenen şartlara uyum sağlamayı gerektirmektedir. Farklılaşan niteliklerle birlikte yeni bilgi, beceri ve değerlerin kazandırılmasında eğitim paydaşlarına önemli rol düşmektedir. Ulusal ve uluslararası eğilimlerin eğitime yansımaları ile çağın ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte bireylerin, kişisel ve mesleki becerilerinin geliştirilmesi önem arz etmektedir (ÖYGM, 2017). Bu süreçte “pedagojik alan bilgisi”, öğretmen yeterlikleri arasında gerekli ve dinamik bir bilgi alanı olarak görülmektedir
(Shulman, 1986). Fen eğitiminde pedagojik alan bilgisi (PAB), öğretmenlerin konu alanı bilgisinin yanında, öğretim hedef ve amaçları, öğrenci anlayışları, öğretim stratejileri, öğretim programı ve değerlendirme bilgisine sahip olmasını gerektirmektedir (Magnusson, Krajcik ve Borko, 1999). Nitekim, 11. Kalkınma Planında (2019), bilimsel bilgiyi sosyal faydaya dönüştüren bireylerin yetiştirilmesi vurgulanırken, fen eğitimi vizyonu kapsamında bilim okuryazarı bireylerin yetiştirilmesi yer almaktadır (MEB, 2017). Bu süreçte, bilimsel muhakeme yetileri ve 21. yy becerileri bakımından donanımlı nesillerin yetiştirilmesinde (NRC, 2011) fen bilimleri öğretim programının (2017) öğrenme alanlarından biri olan sosyobilimsel konular önem arz etmektedir. Günümüzde küresel boyutta vuku bulan Covid-19, denenen tedavi yöntemleri ve izlenen stratejiler bakımından çeşitlilik göstermesi dolayısıyla sosyobilimsel konu özelliği taşımaktadır. Pandemin ile birlikte okulların kapanması ve öğrencilerin uzaktan eğitime tabi olması, bu toplumbilimsel konunun eğitim üzerindeki etkilerinin kaçınılmaz gerçeğidir (Topçu, 2020). Dolayısıyla, farklı yönleri ile yaşamımızın her alanına yansıyan sosyobilimsel konulara (SBK) ilişkin öğrencilerin farkındalık kazanmaları, gerçek yaşam problemleri hakkında üst düzey düşünme
becerilerini kullanarak çözüm üretmeleri (NRC, 2011; Sadler, 2011) önemlidir. Bu çerçevede, sosyobilimsel konuların eğitime entegrasyonu sürecinde gerekli pedagojik yeterliklerin öğretmen adaylarına kazandırılması elzem görünmektedir. Fen eğitimi alanyazınında, belli bir konunun öğretimi sürecinde öğretmen ve öğretmen adaylarının PAB yapılarının betimlenmesinden geliştirilmesine doğru bir yönelim olduğu (Bayram-Jacobs vd., 2019; Mavhunga, 2019) belirlenmiş olup, konuya özgü PAB gelişimine yönelik hizmet öncesi öğretmen eğitimi çalışmalarına ihtiyaç olduğu dikkat çekmektedir. Dolayısıyla bu araştırmada, argümantasyon tabanlı öğretim uygulamaları ile fen bilgisi öğretmen adaylarının, sosyobilimsel konulara özgü pedagojik alan bilgilerindeki değişimin kuramda ve eylemde değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda araştırmanın alt problem cümleleri aşağıda yer almaktadır.
1. Argümantasyon tabanlı öğretim uygulamalarının, Fen Bilgisi öğretmen adaylarının, Sosyobilimsel konulara özgü;
i. öğretim stratejileri bilgilerinin değişimi üzerine etkileri nelerdir?
ii. öğrenci anlayışları bilgilerinin değişimi üzerine etkileri nelerdir?
iii. değerlendirme bilgilerinin değişimi üzerine etkileri nelerdir?
2. Pedagojik alan bilgisi bileşenleri (öğretim stratejileri, öğrenci anlayışları, değerlendirme bilgisi) kapsamında; Fen Bilgisi öğretmen adaylarının sosyobilimsel konulardaki mikroöğretim uygulamalarına ait nitel bulgular, argümantasyon tabanlı öğretim uygulamalarına ait bulguları anlatmaya nasıl yardımcı olmaktadır?
Yöntem Araştırma, iç içe gömülü karma yöntem deseni (Creswell & Plano Clark, 2011) ile gerçekleştirilmiştir. Bu karma araştırma yönteminin kapsamı, tek grup ön test-son test deneysel desen ve iç içe geçmiş çoklu durum deseninden oluşmaktadır. Araştırmanın deneysel desen aşaması, dördüncü sınıfta öğrenim gören 29 Fen Bilgisi öğretmen adayı ile yürütülmüştür. Müdahale sürecinde, sosyobilimsel konuların doğası ile uyumlu argümantasyon tabanlı öğretim uygulamalarına yer verilmiştir. Araştırmada, Magnusson, Krajcik ve Borko'nun (1999) fen öğretimine yönelik önerdikleri model bağlamında,
pedagojik alan bilgisinin üç alt bileşeni (öğretim stratejileri, öğrenci anlayışları, değerlendirme bilgisi) dikkate alınmıştır. İlk olarak argümantasyon tabanlı öğretim uygulamaları ile öğretmen adaylarının konuya özgü PAB bileşenlerindeki gelişim,
araştırma kapsamında hazırlanan çoklu veri toplama araçlarının (pedagojik alan bilgisi belirleme formu, içerik temsil formu: CoRe, odak grup görüşmesi) öntest-sontest uygulamaları ile kuramsal olarak tespit edilmiştir. Ardından, adayların PAB bileşenlerinin niteliği ve düzeyinde meydana gelen bu gelişimin, sınıf içi öğretim uygulamalarına yansımalarının belirlenmesi üzere, farklı PAB düzeyine sahip altı Fen bilgisi öğretmen adayı ile çoklu durum çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu aşamada adaylardan, farklı sosyobilimsel konularda mikroöğretim gerçekleştirmeleri istenmiş olup, mikroöğretim
uygulamalarına ait gözlem, görüşme ve ders planları ile adayların eylemdeki PAB gelişimleri incelenmiştir. Araştırmanın veri analizi sürecinde açık uçlu formlardan elde edilen nitel veriler, ölçme aracına özgü hazırlanan rubriklerle değerlendirilmiştir.
Aynı zamanda, her bir PAB bileşenine yönelik standartlaştırılmış puan hesabı yapılmıştır. Nicel verilerin analizinde, betimsel istatistik ve bağımlı gruplarda t-testi, nitel verilerin analizinde ise sürekli karşılaştırmalı analiz kullanılmıştır. Ayrıca Nvivo 12 yazılım programı ile araştırmanın analiz modelleri elde edilmiştir. Pilot çalışma, katılımcı teyidi, doğrudan alıntı örnekleri, uzman görüşleri ve bağımsız kodlayıcılar ile araştırmanın geçerlik ve güvenirliği sağlanmıştır.
Beklenen/Geçici Sonuçlar Araştırma kapsamında farklı veri toplama araçlarından elde edilen verilerin analizi neticesinde, argümantasyon tabanlı öğretim uygulamaları ile öğretmen adaylarının, konuya özgü pedagojik alan bilgisi alt bileşenlerine ait puan ortalamalarının anlamlı ve yüksek düzeyde arttığı belirlenmiştir. Bu artışın, PAB formuna göre %94 oranında “değerlendirme bilgisi”, %84 oranında “öğrenci anlayışları bilgisi” ve %83 oranında “öğretim stratejileri bilgisi” bileşeni üzerinde meydana geldiği tespit edilmiştir. CoRe formuna göre ise %92 oranında “öğrenci anlayışları bilgisi”, %88 oranında “öğretim stratejileri bilgisi” ve %83 oranında "değerlendirme bilgisi" bileşeninde artış olduğu belirlenmiştir. Argümantasyon uygulamalarından kaynaklanan puan düzeylerindeki bu artışın, PAB alt bileşenleri üzerinde farklı oranlarda meydana geldiği sonucuna ulaşılmıştır. Mikroöğretim sürecinde ise, beş adayın ortalama standart puanın üzerinde puan elde ettiği, düşük PAB düzeyindeki diğer adayın önemli düzeyde PAB skoruna ulaştığı tespit edilmiştir. Bu kapsamda, fen bilgisi öğretmen adaylarında tespit edilen PAB gelişiminin uygulamaya yansıdığı dikkat çekmektedir. Ayrıca odak grup görüşmesi bulgularına göre öğretmen adaylarının kendi PAB bileşenlerinin çeşitli alt temalarda gelişme gösterdiğini belirttikleri tespit edilmiştir. Bu araştırma ile, argümantasyon tabanlı öğretim etkinlikleri neticesinde, kuramsal ve uygulamada meydana gelen PAB bileşenleri yapısındaki artış dolayısıyla konuya özgü PAB gelişiminin doğasına katkı sağlanmıştır.