Stratejik esneklik ve çevre yanlısı işyeri davranışlarının finansal olmayan performans üzerine etkileri: Örgütsel görev ortamının düzenleyici rolü

Abstract

Küresel pazarlarda hızla değişen ve gelişen teknolojiler, artan belirsizlik, değişen müşteri talep ve beklentilerine yanıt verebilme ve çevreyi korumaya yönelik yeni işletmecilik anlayışı arayışları, işletmeleri esnek davranmaya, esnek stratejiler geliştirmeye ve esnek ve çevreye dostu yönetim teknikleri benimsemeye zorlamaktadır. Ancak Türkiye'deki imalat sanayi işletmelerinde stratejik esneklik ve çevre yanlısı işyeri davranışlarının yönetim kademelerinde finansal olmayan performans üzerindeki etkilerinin göz ardı edilmesi ve yönetim literatüründe bu konuyla ilgili ampirik çalışmanın sınırlı olması bu çalışmanın arkasındaki itici faktörlerdir. Literatürdeki bulgu eksikliğini gidermeye odaklanan araştırmanın amacı, stratejik esneklik ve çevre yanlısı işyeri davranışlarının finansal olmayan performans üzerindeki etkilerini belirlemek ve bu değişkenler arası ilişkide örgütsel görev ortamının düzenleyici rolü oynayıp oynamadığını ortaya koymaktır. Araştırmanın örneklemini, Kırıkkale'de faaliyet gösteren imalat sanayi işletmelerinin sahip yöneticileri ile üst kademe, orta kademe yöneticileri ve alt kademe yöneticileri (teknik yöneticileri, ustabaşı, şef ve birim sorumlusu gibi) oluşturmaktadır (n=539). Araştırmada kullanılan veriler daha önce literatürde güvenilirliği ve geçerliliği test edilmiş ölçeklerden oluşan bir anket yardımıyla elde edilmiştir. Araştırmada doğrudan ilişkilerle ilgili hipotezleri test etmek için Yapısal Eşitlik Modellemesinden, düzenleyici değişken etkisini ortaya koymak için Aiken ve West (1991) tarafından önerilen düzenleyici değişkenli hiyerarşik regresyon analizinden ve modeldeki etkileşim terimleri etkilerini doğrulamak için Dawson (2014) tarafından önerilen simple slope analizinden yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre hem stratejik esneklik hem çevre yanlısı işyeri davranışlarının finansal olmayan performansı pozitif ve anlamlı şekilde etkilediği tespit edilmiştir. Bununla birlikte sadece stratejik esnekliğin önleyici manevralar ve fırsatçı manevralar boyutlarının finansal olmayan performans üzerinde pozitif ve anlamlı etkiye sahip olduğu ortaya konmuştur. Diğer yandan örgütsel görev ortamının hem stratejik esneklik ile finansal olmayan görev performansı ilişkisinde hem de çevre yanlısı işyeri davranışları ile finansal olmayan görev performansı arasındaki ilişkisinde düzenleyici rolü oynadığı saptanmıştır. Ayrıca örgütsel görev ortamının sadece stratejik esnekliğin koruyucu manevralar boyutu ile finansal olmayan performans arasındaki ilişkide düzenleyici etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Son olarak araştırmanın bazı kısıtlarına yer verilmiş ve araştırma bulgularından bazı çıkarımlar yapılarak imalat sanayi işletmelerinin yöneticilerine yönelik bazı uygulamaya dönük öneriler geliştirilmiş olup gelecekte benzer konularda yapılacak araştırmalara yönelik bazı öneriler sunulmuştur.

Rapidly changing and developing technologies in global markets, increasing uncertainty, responding to changing customer demands and expectations, and searching for a new business approach to protect the environment force businesses to act flexibly, develop flexible strategies, and adopt flexible and environmentally friendly management techniques. However, neglecting the effects of strategic flexibility and pro-environmental workplace behaviors on non-financial performance at management levels in manufacturing industry enterprises in Turkey and the limited empirical study on this subject in the management literature are the driving factors behind this study. The aim of the research, which focuses on filling the gap in findings in the literature, is to determine the effects of strategic flexibility and pro-environmental workplace behaviors on non-financial performance and to reveal whether the organizational task environment moderates the relationship between these variables. The research sample consists of owner-managers and top, middle, and lower-level managers (technical managers, supervisors, chiefs, and unit managers) of manufacturing industry enterprises operating in Kırıkkale (n = 539). The data used in the research was obtained with the help of a survey consisting of scales that have previously tested reliability and validity in the literature. In the study, Structural Equation Modeling was used to test hypotheses regarding direct relationships, hierarchical regression analysis with moderator variables suggested by Aiken and West (1991) to reveal the moderator variable effect, and simple slope analysis suggested by Dawson (2014) to verify the effects of interaction terms in the model. According to the research findings, it has been determined that both strategic flexibility and pro-environmental workplace behaviors positively and significantly affect non-financial performance. However, it has been revealed that only the preventive maneuvers and opportunistic maneuvers dimensions of strategic flexibility have a positive and significant effect on non-financial performance. On the other hand, it has been determined that organizational task environment moderates the relationship between strategic flexibility and non-financial task performance and between pro-environmental workplace behaviors and non-financial task performance. In addition, it was determined that the organizational task environment had a moderating effect only on the relationship between the protective maneuvers dimension of strategic flexibility and non-financial performance. Finally, some limitations of the research are included, some practical suggestions are developed for the managers of manufacturing industry enterprises by making some inferences from the research findings, and some suggestions are presented for future research on similar subjects.