Kırgız Türkçesindeki idari/askeri ünvan ve terimler üzerine bir inceleme

Abstract

Dünya kültür mirasına katkı sunmuş milletlerin en eskilerinden biri de Türklerdir. Türkler, Sibirya ve çevresinde meskûn oldukları dönemde göçebe yaşam şeklini benimsemiştir. Türkler, konar-göçer yaşam tarzından dolayı sürekli yer değiştirmelerine karşın çok zengin bir kültürel miras oluşturmayı başarmışlar ve dünya ailesi içerisinde önemli kültürel miras temsilcisi olmuşlardır. Bunun sonucu olarak dünya kültür mirasına büyük katkıları olan Türkler büyük devletler ve imparatorluklar kurup askeri ve idari başarılarını kanıtlamışlardır. Türklerin uzun süre atlı-göçebe olmaları onların askeri ve idari kabiliyetini geliştirmiş, bu kabiliyet onlara birçok coğrafyada başarılar kazandırmış, devletler ve imparatorluklar idare etmişlerdir. Türkler sadece savaşmamışlar, onlar geliştirdikleri idari ve askeri sistemlerle dünyaya bir örnek oluşturmuş, birçok medeniyet söz konusu sistemden örnek alarak devletler kurup askeri düzenlemelerini gerçekleştirmişlerdir. Günümüzde de dünyada bilinen ilk düzenli orduyu ve onluk sistemi kuran Türkler, askeri disiplin ve yetenekleri ile dünyaya örnek oluşturmaya devam etmektedir. Türklerin bir kolu olan Kırgız Türklerinin yaşam tarzları da genel anlamda diğer Türk boylarından farklı değildir. Kırgız Türkleri de gerek kurdukları devletlerin yaşaması, gerekse mensup oldukları imparatorluk kültürleri içerisinde askeri kabiliyetleri ile temayüz etmiş, büyük çatışmaların ve olayların neticesinde destanlar yaratmasını bilmiş, Türk boylarından birisidir. Bugün dünyanın bilinen en uzun destanı olan Manas destanını yaratmışlardır. Bu çalışmada Kırgız Türkçesinde yaşayan (geçmişte ve günümüzde) idari ve askeri unvan ve terimlerin araştırılması ve hangi dillerden alıntı yapıldığının belirlenmesi ve morfolojik görünümlerinin ortaya konması hedeflenmiştir. Çalışmamızın temel amaçlarından biri de Kırgız Türkçesinde var olan alıntı sözcüklerin Türkçeleştirilmesine destek olmak aynı zamanda, Türkiye'deki terim ve unvanların Türkçeleştirilip Türkiye Türkçesine yeniden kazandırılması, Türk topluluklarının idari ve askeri unvan ve terimlerinde birlik sağlanması amaçlanmıştır.

One of the oldest of the nations that have made contributions to the world cultural heritage is the Turks. The Turks adopted a nomadic way of life during the period when they were settled in Siberia and its surroundings. Despite the constant displacement due to the nomadic lifestyle, they have been able to create a very rich cultural heritage and have become the cultural heritage representative of the world. As a result of this, the Turks, who have made a great contribution to the world cultural heritage, have established great states and empires and proved their military and administrative achievements to the world. The fact that the Turks have been horse-nomads for a long time has improved their military and administrative abilities, this ability has given them success in many geographies, they have ruled states and empires. The Turks did not just fight, they set an example to the world with the administrative and military systems they developed, many civilizations established states by taking the example of the system in question and carried out their military arrangements. Today, the Turks, who established the first known regular army and the decimal system in the world, continue to set an example to the world with their military discipline and abilities. The lifestyle of the Kyrgyz Turks, who are a branch of the Turks, is also not different from other Turkish tribes in a general sense. Kyrgyz Turks are also one of the Turkish tribes who have been in contact with their military capabilities both in the life of the states they have established and in the imperial cultures they belong to, and have known how to create epics as a result of great conflicts and events. They created the epic of Manas, which is the longest known epic in the world today. In this study, it is aimed to investigate the administrative and military titles and terms living in Kyrgyz Turkish (past and present), to determine which languages are quoted and to reveal their morphological appearance. Turkish translation One of the main objectives of our study is to support the Turkification of the quoted words existing in Kyrgyz Turkish, at the same time, it is aimed to Turkish the terms and titles in Turkey and to restore them to Turkish Turkish, to ensure unity in the administrative and military titles and terms of the Turkish communities.