Diplomali kız ve Billur Kalp’te çiçeklerin dili: niyet kartlariyla fal bakma

Abstract

İnsan, bilinmeyeni merak eden ve gelecekten haber alma arzusu içinde olan bir varlıktır. İçinde bulunduğu zamanın dışında yaşanacaklar hakkında bilgi sahibi olmak, gizli saklı olana vakıf olmak ve her şeyi bilmek istediği için çeşitli yöntemlerle bu isteğini gerçekleştirmeye çalışmıştır. Bu yöntemlerin başında ise, fal bakma/baktırma gelmektedir. Kullandığı malzeme ve uygulamalar nedeniyle farklı adlarla anılan fal kültürü içerisinde yıldız falı, el falı, kâğıt falı, kahve falı ve çiçek falı en yaygın görülen fal uygulamalarıdır. Türk edebiyatında çiçek falına yer veren ve çiçeklere niyet kartları iliştirerek satan iki genç kızı konu edinen iki örnek anlatı vardır. Biri, Ahmet Mithat Efendi’nin Letaif-i Rivayat serisi içinde yer alan ve genç kızların eğitimine odaklanan Diplomalı Kız adlı eserdir. Diğeri ise, Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın 1923’te İkdam’da tefrika edilen ve 1926’da kitap olarak basılan Billur Kalp adlı romanıdır. Her iki eserde başkişi olarak yer alan iki genç kız, çiçek satan diğer kızlardan farklı bir şekilde çiçeklerin içine niyet kartları koymuştur. Bu sayede gelecekten haber alma isteği içindeki insanoğlunun merak duygusunu harekete geçirmişlerdir. Diplomalı Kız’da Julie Depres, aldığı eğitim sayesinde çiçeklerin içine koyduğu kartlara şiirler yazmış ve alelade bir çiçekçi kızdan farklı bir konuma yükselmiştir. Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Billur Kalp’inde ise Sema, çiçeklerin içine koyduğu kartlarla çiçekleri konuşturmuştur. Her iki anlatıda da çiçeklerin dilinden dökülenler onları satın alanlar için fal niyetiyle okunmuş ve beğenilmiştir. Diplomalı Kız’da, Fransız şairlerin ünlü dizelerinden ve kendi yazdıklarından yararlanarak niyet kartları hazırlayan Julie’nin sattığı çiçeklerin hangileri olduğu belirtilmemiş, sadece güle dair bir beyit örneği verilmiştir. Billur Kalp’te ise; çiçeklerin şekli, kokusu ve rengi üzerinden çıkarımlar yapılmış, çiçekler onları satın alan müşterileri temsil edecek şekilde konuşturulmuştur. Billur Kalp’te menekşe, hercai menekşe, gül ve karanfil üzerinde yer alan niyet kartlarına yer verilmiştir. Bu çalışmada, iki eserde yer alan niyet kartlarında kullanılan çiçekler incelenmiş, bu çiçeklerin döktüğü diller örneklendirilmiş, çiçeklerin mitolojik ve tarihî arka planı hakkında bilgi verilmiştir.