Saha (Yakut) masallarında sıfat-fiil ve zarf-fiiller

Abstract

Saha Türkçesinde sıfat-fiile karşılık olarak aat tuoxuur, zarf-fiil terimine karşılık olarak sıhıat tuoxtuur terimleri kullanılmaktadır. Her iki fiilimsi türü de işlevsel olarak Türkiye Türkçesindeki karşılıklarıyla paralel özellikler göstermekle birlikte kullanılan ekler arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. Ayrıca zarf-fiiller nicelik olarak Türkiye Türkçesinde oldukça fazla iken Saha Türkçesinde nispeten daha azdır. Bu çalışmada, sözlü kültürün taşınmasında önemli yere sahip halk edebiyatı türlerinden biri olan masallarda sıfat-fiil ve zarf-fiiller incelenecektir. Saha Türkçesinde masal terimine karşılık olarak kepseen ve ostuoruya terimleri kullanılmaktadır. Kepseen, Türk lehçelerinde geple-/gepir- “konuşmak, anlatmak” şeklinde görülen fiilin kökü olan kep’ten gelmektedir. Kepsee- “bir şeyi söylemek, anlatmak, hikâye etmek, ilan etmek, izah etmek” demektir. Bu fiilden kepseen kelimesi türetilmiştir. Ostuoruya ise Rusça’da “tarih; hikâye; olay, vaka” anlamlarına gelen istoriya’nın Sahacalaşmış şeklidir. İnceleme, Nikolay Yakutskay (2008)’ın Ostuoruyalar, Nomoxtor, Kepseenner, Sehen “Masallar, Efsaneler, Hikâyeler, Uzun Hikâye” isimli eserinden seçilen Kuоbах Kuturugа “Tavşanın Kuyruğu”, Ucurğаy-Bааtır “Ucurğay Baatır”, Оy Duоrааnа “Yankı”, Еhе Оğоtun Еrеydеех Sırııtа “Ayı Yavrusunun Zorlu Yolculuğu”, Kеğе Оrоspuоy “Haydut Keğe” adlı beş masal üzerinde gerçekleştirilecektir. Masallarda kullanılan sıfat-fiil ve zarf-fiiller kendi içlerinde tasnif edilerek işlevsel kullanım alanları tespit edilecektir. Bulgular sonuç kısmında değerlendirilecektir.