Hastaneye yatan çocukların annelerinin akılcı ilaç kullanımına ilişkin tutumlarının belirlenmesi

Abstract

Sağlık sorunlarına duyarlı bir grup olan çocukların sağlığını olumsuz etkileyen faktörlerin başında, enfeksiyon hastalıkları gelmekte olup, tedavisi ilaç kullanımını beraberinde getirmektedir. Ancak çoklu sayıda ilaç kullanımının giderek yaygınlaşması, bunun sonucunda istenmeyen ilaç reaksiyonları ve ilaç etkileşimleri, akılcı ilaç kullanımını ön plana çıkarmıştır. Bu çalışma, bir Eğitim-Araştırma Hastanesi pediatri kliniğinde yatan çocukların annelerinin, akılcı ilaç kullanımına yönelik tutumlarının belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini, Ekim 2018-Ocak 2019 tarihleri arasında hastanenin pediatri kliniğinde yatan 0-6 yaş grubu çocuk ve onların anneleri (N:351) oluşturmuştur. Etik kurul, kurum ve ebeveyn onamı alınan araştırmada veriler, "Anket Formu" ve "Akılcı İlaç Kullanımına Yönelik Ebeveyn Tutum Ölçeği (AİKYETÖ)" ile toplanmış, değerlendirilmesi bilgisayar ortamında tanımlayıcı istatistikler, independent t testi, Anova, post-hoc (Tukey) testleri ile yapılmıştır. Çocukların yaş ortalaması 18.63±18.40 ay olup, %57.0'ının erkek, %62.5'inin üst solunum yolu enfeksiyonları nedeniyle klinikte yattığı belirlenmiştir. Annelerin AİKYETÖ toplam puanlarına (161.46±17.53) göre; akılcı ilaç kullanımına yönelik tutumlarının olumlu olduğu, çocuğun yaşı, cinsiyeti, kliniğe yatış tanısı, ebeveynlerin kronik hastalığı, sürekli-düzenli ilaç kullanma durumunun annelerin AİKYETÖ puanı üzerinde etkili olmadığı belirlenmiştir (p>0.05). Çalışan, eğitim düzeyi yüksek, ilk çocuğu olan ve çocuğunda düzenli-sürekli ilaç kullanan annelerin AİKYETÖ toplam puanın daha yüksek (p<0.05), dolayısıyla ilaçları daha akılcı kullandıkları tespit edilmiştir. Çocuk sayısı 4 ve üzerinde olan, ileri yaş (38 ve üzeri) annelerin ise AİKYETÖ toplam puanının daha düşük olduğu bulunmuştur (p<0.05). Ayrıca annelerin, çocuğunu doktora götürmeden reçetesiz ilaç verme, reçete edilen antibiyotiği doktorun önerdiği süre kadar kullanmama, süspansiyon ilaçları içinden çıkan ölçek kaşığı ile vermeme, ilaçları besinlerle karıştırıp verme, kalan ilaçları saklama gibi davranışlarının da olduğu saptanmıştır. Bununla birlikte, annelerin %50.4'ü çocuğunun daha önceki hastane yatışlarında kendilerine taburculuk eğitimi verilmediğini ifade etmişlerdir. Sonuç olarak bu çalışmada; annelerin, AİKYETÖ'den aldıkları puanlara göre, akılcı ilaç kullanımına yönelik tutumlarının olumlu olmasına karşın, akılcı olmayan ilaç kullanımına yönelik davranışlarının da olduğu saptanmıştır. Bu nedenle, annelerin akılcı ilaç kullanımına yönelik farkındalıklarının arttırılması ve doğru davranışların kazandırılması için düzenli aralıklarla eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin verilmesi, verilecek taburculuk eğitimlerinde, hemşirelerin ilaçların akılcı kullanımını vurgulaması önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Anne, Akılcı İlaç Kullanımı, Çocuk, Hemşire

Infection diseases are the most important factors that negatively affect the health of children who are sensitive to health problems, while its treatment brings drug use. However, the widespread use of multiple drugs, and hence unwanted drug reactions and interactions highlighted rational drug use. This study was conducted descriptively to determine the attitudes of mothers of children who were hospitalized at an Education-Research Hospital about rational drug use. The sample of the study consisted of children aged 0-6 years who were hospitalized in the pediatric clinic of an hospital between the dates of October 2018-January 2019 and their mothers (N:351). In the study of which ethical, institutional and parental consents were obtained, data were collected with "Questionnaire Form" and "Parental Attitude Scale for Rational Drug Use". Statistical analysis was performed with independent samples t test, ANOVA, post-hoc (Tukey) tests via computer. It was determined that mean age of the children was 18.63±18.40 months, 57.0% were boys and they were hospitalized frequently due to upper respiratory tract infections (%62.5). According to the total scores of Parental Attitude Scale for Rational Drug Use of the mothers (161.46±17.53); attitude towards rational drug use were positive, children's age, gender, hospitalization diagnosis, chronic disease of parents, continuous-regular drug use were not effective on mothers' scores of Parental Attitude Scale for Rational Drug Use (p>0.05). It was found that total scores of Parental Attitude Scale for Rational Drug Use of mothers who worked, had high education level, had first child and who used regular-continuous drugs were higher (p<0.05), therefore they used drugs more rationally. Total scores of Parental Attitude Scale for Rational Drug Use of mothers who had 4 and more children, who were at advanced age (≥38 years) were lower (p<0.05). Also, mothers were found to have behaviours like giving drugs without prescription and seeing a doctor, not using the prescribed antibiotic for the prescibed duration, not giving the suspension drugs with the scale spoon pulled off the drug, giving the medication mixing with the food, and keeping the wasted drugs. In addition, 50.4% of the mothers defined that they were not given a discharge education during the previous hospitalization of their children. Consequently, although mothers had positive attitude towards rational drug use based on the scores from Parental Attitude Scale for Rational Drug Use, they had non-rational drug use behaviours. Therefore, providing training and consulting services at regular intervals is recommended in order to increase the awareness of mothers towards rational drug use and gain the right behaviours, while nurses are also adviced to emphasize rational drug use during discharge education. Key words: Mother, Rational Drug Use, Child, Nurse