Osmanlı toplumu vergi verme durumlarına
göre askerî ve reaya olarak iki ana gruba
ayrılmıştı. Osmanlı toplumunda bu iki gruptan
farklı olarak bir de muaf ve müsellemler grubu
vardı. Muaf ve müsellemler devlet için hizmet
etmeleri şartıyla hizmetleri süresince birtakım
vergilerden muaf tutulmuştu. Bu çalışmanın
amacı Osmanlı Devleti’nin -askerîler haricinde
toplumun bir başka kesimine- vergi muafiyeti
tanımasının sebebini ortaya koymaktır. Bu
nedenle makalede vergi sayımları sonucunda
vergi mükellefleri, vergiler ve bazı vergilerden
muaf olanların kaydedildiği mufassal tahrir
defterleri ana kaynak olarak seçilmiştir.
Makalede serhat sancağı olan Vidin sancağının
mufassal tahrir defteri kullanılmış, sancakta
yaşayan muaf ve müsellemler grubunun üyeleri,
devletin sancakta muaf ve müsellemler grubuna
muafiyet verdiği vergiler ile muafiyet vermesine
sebep olan hizmetler incelenmiştir. Buna göre
devlet sancakta muaf ve müsellemler grubu
olarak şahincilere, çakırcılara, sayyadân-ı
mâhilere (balıkçılar); zenberekçilere,
tüfenkçilere, neccarlara, bennalara, haddadlar,
yaycılara; derbendçilere, martoloslara; gemilere
yardım edenlere, gemicilere, köprücülere; cami
meremmetçilerine; taşçılara; havass köylerinin
halkına, âmâlara ve maddi durumu iyi
olmayanlara vergi muafiyeti tanımıştı. Vidin’in
serhat sancağı olması güvenlik konusunun ön
plana çıkmasına yol açmıştır. Devletin sancakta
muafiyet verdiği vergiler sırasıyla avarız-ı
divaniye, tekalif-i örfiye ve tekalif-i şeriye türü
vergilerdi
Ottoman society was separated into two main
groups as military and reaya according to their
taxation status. In Ottoman society, apart from
these two main groups, there was also a group of
exempted and musellems. Exempted and
musellems were exempted from certain taxes
during their service, provided that they served for
the state. The aim of this study is to reveal the
reason why the Ottoman State –to another group
of society other than the military- granted tax
exemption. For this reason, in this article, detailed
tahrir books, in which taxpayers, taxes and taxexempted ones were recorded as a result of tax
counts, was choosen as the main source. The
detailed tahrir book of the Vidin sanjak, which was
the borderland sanjak, was used. Members of the
exempted and musellem group lived in the sanjak,
the taxes that the state gave exemption to the
exempted and musellems and the services that
caused the exemption in the Vidin were examined.
The state granted tax exemption to fishermen,
hawkers, falconer; gunsmiths, rifleman, carpenters,
builders, blacksmiths, bowmen; derbendçi,
martoloses; sailors, ship keeper, bridgeman;
repairman of mosque; stonecutters; the community
which lived in priviliged villages were called havass,
blindman and poor men as a exempted and
müsellems group. The fact that Vidin was a
frontier sanjak led to the security issue coming to
the fore. The taxes that the state granted
exemption in the sanjak were avarız-ı divaniye,
tekalif-i örfiye and tekalif-i şeriye type taxes,
respectively.
