Tazarru-name'nin söz düzeni II

Abstract

Klasik Türk nesir edebiyatında ayrı bir yeri olan Tazarru'-nâme Sinan Paşa'nın hayatının son döneminde kaleme aldığı üç Türkçe eserinden ilkidir. Nesir edebiyatımız söz konusu edilirken adından bahsedilmeden geçilemeyecek olan çalışma, kaynakların estetik nesrin en önemli ürünü olarak ifade ettiği bir eserdir. Tazarru'-nâme ahlâkî, didaktik, aynı zamanda tarikat ve tasavvuf yolunun hakikatlerini öğreten bir eser olmanın yanında bu konuların anlatılış biçimi yönüyle de pek çok eserden farklı özelliklere sahiptir. Çalışmanın ilk makalesinde eseri farklı kılan özelliklerden birinin onun anlatım biçimi olduğu, eseri oluşturan söz düzeninin ikili (simetrik) yapısı üzerinde durulmuştu. Tazarru'-nâme'nin baştan sona simetrik yapılarla yazıldığı ve yapıların çeşitleri ve nitelikleri ele alınmıştı. Bir önceki çalışmada yapıların esere katkıları ve onu değerli kılan yönlerine vurgu yapıldı 1 . Bu yazıda ise Tazarru'-nâme'yi oluşturan yapıların eseri sanatsal yönden güçlü kılan özellikleri tespit edilip bu yapıların nesir cümlelerini şiirsel öğelerle nasıl donattığı açıklanmaya çalışılacaktır. Estetik nesir ürünleri incelendiğinde şiir ile nesir cümleleri arasındaki farkın gittikçe azaldığı gözlenmektedir. Şiire ait birçok özellik, şiir araçları vasıtasıyla nesir cümlelerine aktarılır. Tazarru'-nâme'de kullanılan simetrik yapılar, şiirsel özelliklerin esere aktarılmasında bir araç görevindedir. Eserin anlatımındaki estetik düzey bu simetrik yapılarla eserde var olabilmişlerdir. Bu bakımdan eseri oluşturan simetrik yapıların özelliklerinin tespit edilmesi aynı zamanda şiirsel özelliklerin esere nasıl aktarıldığı- nın bulunmasına ve eserin sanat yönünün ortaya konmasına da yardımcı olacaktır. Çalışmada ele alınan konu Sinan Paşa ve Tazarru'- nâme'ye has olmayıp estetik nesir kapsamına giren edebiyat ürünlerinde de bu tür kullanımlar bulunmaktadır. Bu yüzden çalışmada ulaşılan sonuçların aynı zamanda estetiknesrin üslup özelliklerinin bir kısmını karşılayabileceği dü- şünülmektedir. Ayrıca ortaya konan simetrik ölçütler simetrinin güzel ile olan ilişkisi kapsamında eserin beğenilmesinin üslup düzeyindeki yansımaları olarak da görülebilir.

Tazarru’nâme is the first book of three Turkish works, Sinan Pasha wrote up in the last period of his life, has a distinct place in classical Turkish prose literature. While we are talking about prose literature it is a work that can not be passed without mentioning, expressed by sources as the most important product of aesthetic prose. It is a moral, didactic book at the same time teaches the truths of the religious order and mystic way. It has a different style than many works when these subjects is mentioning. In the first article of the study, it was emphasized that one of the different characteristics of the work is, its form of expression, and the dual (symmetrical) structure of the composition. Tazarru’-nâme was written from the begining to the end with symmetrical construction, and the types and qualities of the sutructure were discussed. Contribution of symmetrical structures and sructure aspects that make the book worthwhile were emphasized with previous article. In this paper the symmetrical structures of Tazarru’-nâme are determined by their powerful artistic features, and it will be attempted to explain how these structures furnish the prose with poetic elements. When the product of aesthetic prose are examined, it is observed that the differences between poetry and prose is gradually decreasing. Many features of poetry are transmitted to prose through poetry tools. The symmetrical constructions used in Tazarru’-nâme are a vehicle for transferring poetic features. The aesthetic level of the expression of the book has existed in with these symmetrical constructions. In this regard, to determine the characteristics of symmetric structures of work also will help to have transferred to trace how the poetic features. It will also help to reveal the artistic direction of the work. The issue covered in the study is not unique to Sinan Pasha and Tazarru’-nâme. There are also such uses in literary products that fall within the scope of aesthetic prose. Therefore, it is thought that the results obtained in the study can cover a part of the features of aesthetic prose style. Furthermore, the siymmetric criteria set forth can also be seen as the reflections of the likeness of the work within the context of the relation of symmetry with the beatiful.