Seyyid Nesimî ve Şah İsmail Hatayî'nin şiir ve kelamlarında tenasüh, hulûl, tecsim

Abstract

Şeriatçı Şia ile heterodoks Şia'yı birbirlerinden ayıran bir nokta olarak karşımıza çıkan tasavvufi unsurlardan; ölen kişinin ruhunun insan, hayvan, bitki, cisim bedenleri arasında yolculuk yapması manasına gelen tenasüh, Tanrı'nın yarattığı kişilerin bedenine intikal etmesi olan hulûl ve Tanrı'ya cisim isnat etmek (kolu, bacağı olan vs.) manasına gelen tecsim kavramları Şah İsmail Hatâyî ve Seyyid Nesimi divanlarında çalışılmıştır. Kökenleri oldukça eski olan bu tasavvufi unsurların ilk olarak nerede ortaya çıktığı, hangi dinlerin kabul edip hangi dinlerin reddettiği ve bu unsurların Kızılbaş şiirlerine ne ölçüde yansıdığı çalışmamızda üzerinde durduğumuz başlıca konulardandır. Şeriatçı Şia'nın bu tasavvufi unsurları neden reddettiği, kabul edenleri neden din dışı olarak kabul ettiği çalışmamızda tarihsel gelişimi içinde ele alınmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tenasüh, hulûl ve tecsimin kavramsal olarak incelenmesi birinci bölümde Hatâyî Divanı'nın tenasüh, hulûl, tecsim kavramları açısından incelenmesi, ikinci bölümde Seyyid Nesimi Divanı'nın tenasüh, hulûl, tecsim kavramları açısından incelenmesi, sonuç bölümünde ise Şah İsmail Hatâyî ve Seyyid Nesimi'nin dil, üslup ve etkileşim açısından değerlendirilmesi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Hatâyî, Nesimi, Tenasüh, Hulûl, Tecsim, Şia, Heterodoks, Kızılbaş

In this study we dealt with the point that difrentiates the Shi'a follower of Sharia and the hetorodox Shi'a. Particulary we studied such sufistic concepts as reincarnation where a spirit of a dead person passes to the human, animal, plant and substances bodies, incarnation, reverting to a body that God created and corporealism meaning that God has a physical, tamgible body, in the divan poems of Shahi Ismail Hatayi and Seyyid Nasimi. The major topics we have been researching are the origin of these rather old sufistic elements, which religion approve and which ones rejected them, and the extent to which they are reflected in the Qizilbash poems. We also aproached the reasons why the Shi'a follower of Sharia rejects these sufictic elements and why it looks upon those who accept these elements as non-religious; and study them through their historical devlopment. This research paper consists of three parts. In the introductory chapter we study the concepts of reincarnation, incaruation, and corporealism. In the first chapter we handle the concepts of reincarnation, incornation, and corporealism in the Divan of Hatayi; and in the second chapter we look upon these concepts in the Divan of Seyyid Nasimi. As the conclusion, we study the poems of Shah Ismail Hatayi and Seyyid Nasimi from the point of view of their language, style, and interaction. Key Words: Hatayi, Nasimi Reincarnation, Incarnation, Corporealism, Shi'a, Heterodox, Qizilbash