Geleneksel bayramların halk hayatındaki rolü

Abstract

Uygurlar tarih boyunca sahip oldukları feraset ve ahlak anlayışı, Şamanizm, Budizm, Manihaizm gibi birçok dine mensup olmaları, yaşadıkları coğrafya ve iklim şartları sonucunda ürettikleri farklı ürünler, mutfak kültürü, mimari ve estetik zevki ve çeşitli ticari faaliyetleri neticesinde toy-düğün, bayram-merasim ve cenaze gibi zamanlar için kendilerine özgü kültürel bir doku oluşturmuş ve bu kültürü Çin Halk Cumhuriyetinin çok kültürlü yapısına kazandırmıştır. Ak Kar Bayramı, Nevruz Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Kök Meşrebi1, Dolan Meşrebi, Gül Seylisi2, Bağ Seylisi, Kavun Seylisi, Erik Seylisi, Üzüm Seylisi ve İncir Seylisi gibi tören ve bayramların Uygur kültürü için önem taşıyan ve halkı birleştirici, bütünleştirici özellikleriyle ön plana çıkan bu özel zamanlardan olduğunu söylemek mümkündür. Törenler ve bayramlar, dünya üzerindeki tüm milletlerde ortak olan kültürel olgular olup bu noktada bayramı olmayan bir milletin varlığından söz etmek mümkün değildir. Bayramların milli kültür içerisinde şekillenmesi ve özümsenmesi yakın dönem tarihinin değil; köklü ve asırlık bir tarihin ürünüdür. Bu sebeple geleneksel formda olan bayramlar, halkın tarihinde geçirmiş olduğu sosyo-kültürel gelişim ve değişim sürecine ayak uydurarak günümüze ulaşırlar. Bu uyum sürecine ayak uyduramayan kimi bayramlar, zamanla yok olurlar. Örneğin; Uygurların eski dönemlerde kutladıkları Av Merasimi ve But Seylisi bu bayramlar arasında sayılabilir. Bazı bayramlar ise bu tarihi süreç içerisinde daha da benimsenerek geleneksel bir hal alırlar. Çinlilerin Bahar Bayramı, Uygur Türklerinin Nevruz, Ramazan ve Kurban Bayramlarının geleneksel bayramlar arasında olduğunu söylemek mümkündür. Geleneksel Bayramlar, diğer bayramlara göre daha uzun bir tarihi geçmişe ve daha yaygın bir etki gücüne sahiptir. Dolayısıyla halkın sosyo-kültürel yaşamında önemli rol oynarlar. Çalışmamızda tarihi süreçle birlikte atalarımızdan günümüze ulaşan geleneksel bayramlarımızın halkın yaşamındaki rolü ele alınacaktır. Aşağıda Uygur Türklerinin geleneksel bayramları olarak bilinen Nevruz, Ramazan ve Kurban Bayramında yapılan gelenekler hakkında bilgi verilip bu bayramların toplum yaşamındaki rolü tanıtılıp değerlendirilmiştir.