Algılanan ebeveyn ı̇zlemesi, siber zorbalık ve yaşam doyumu arasındaki ı̇lişkiler ergenin cinsiyetine göre farklılaşıyor mu?

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı ilk ve orta ergenlik döneminde algılanan ebeveyn izlemesi ile yaşam doyumu arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkide siber zorbalığa maruz kalma ve siber zorbalık uygulamanın aracı rolünü ergenin cinsiyetine göre incelemektir. Algılanan ebeveyn izlemesi, ergenin okul dışı ve çevrimiçi aktiviteleri hakkında anne babasının bilgi sahibi olmasını ifade etmektedir. Yaşam doyumu ise benlik, okul, arkadaş, aile ve yaşanılan çevreden duyulan memnuniyeti kapsamaktadır. Çalışmanın örneklemini toplam 1395 (%52.5 kız ve %47.5 erkek) ortaokul ve lise öğrencisi (Ort.yaş = 14.87, S = 2.04) oluşturmuştur. Ergenlere Ebeveyn İzlemesi Ölçeği, Öğrenciler için Çok Boyutlu Yaşam Doyumu Ölçeği ve Sanal/Siber Zorbalık Ölçeği sınıf ortamında grup halinde uygulanmıştır. Bulgular, beklentiyle uyumlu biçimde, ebeveynlerinden daha fazla izleme algılayan ergenlerin daha yüksek düzeyde yaşam doyumu rapor ettiğini göstermiştir. Benzer şekilde, ebeveyn izlemesini daha yüksek algılayan ergenlerin daha düşük düzeyde siber zorbalık rapor ettikleri gözlenmiştir. Yapısal Eşitlik Modeli analiz sonuçlarına göre siber zorbalığa maruz kalmanın, hem kız hem de erkek ergenler için, ebeveyn izlemesi ile ergenin yaşam doyumu arasındaki pozitif yöndeki ilişkide kısmi aracı rol oynadığı görülmektedir. Öte yandan, sadece erkek ergenlerde ebeveyn izlemesi ile ergenin yaşam doyumu arasındaki ilişkide siber zorbalık uygulama kısmi aracı rol oynamaktadır. Ancak kızlarda siber zorbalık uygulama ile yaşam doyumu arasındaki ilişkinin anlamsız olmasından dolayı aracı etki test edilmemiştir. Elde edilen bu yöndeki ilişkiler, ergenin cinsiyetinin önemli bir faktör olarak ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Araştırmadan elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde ise ergenlerde riskli davranışları azaltmada ve onların sağlıklı bireyler olarak yetişmelerinde anne babaların aktif izleme uygulamalarının rolünü vurgulayan görüşleri desteklemektedir.