Küre-yerelleşmenin üç veçhesi: Olgu, proje, ideoloji

Abstract

1970’li yıllardan itibaren beliren çok uluslu şirketlerin ekonomik faaliyetleri, 1980’lerde iletişim-ulaşım teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler ve 1990’ların başında Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle liberalizmin nihai zafer iddiası, küreselleşmeyi dünya gündeminin merkezine oturtmuştur. Küreselleşme, bir yandan dünya çapında karşılıklı bağımlılık ilişkilerine gönderme yaparken diğer yandan yerelleşmeleri de gündeme getirip teşvik etmektedir. Bu nedenle yaşanmakta olan süreci, küreselleşme kavramından ziyade “küre-yerelleşme” olarak nitelemek daha isabetli bir tercihtir. Ayrıca tanımlanması ve sonuçları itibariyle birbirinden farklılık arz eden değerlendirmelere konu olan ve ekonomik, teknolojik, siyasi, sosyo-kültürel boyutları bulunan küreyerelleşmeyi, söz konusu boyutları da kapsayan bir şekilde, “olgu, proje, ideoloji” olarak üç veçhe olarak analiz etmek yerinde olacaktır. Küre-yerelleşmenin olgu, proje ve ideoloji veçheleri, birbirinden bağımsız değildir. Aralarında karşılıklı bir etkileşim ve geçişgenlik bulunmaktadır. Küre-yerelleşmenin proje ve ideoloji veçheleri çoğu zaman olguların mahiyetini etkilemekte; bazen de olgular, projenin güncellenmesine ve ideolojinin belirginleştirilmesine neden olmaktadır. Öte yandan ideoloji yönü, küreselci projelerin uygulanabilmesi için uygun bir zemin oluştururken projeler de ideolojik unsurları içerebilmektedir. Dolayısıyla küre-yerelleşmenin bir veçhesinin analizi, diğer veçhelerinin de bir yönüyle izahı anlamına gelmektedir. Son tahlilde ise günümüzdeki cari hâliyle küre-yerelleşme düzeni/düzensizliği, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) merkezli Batı dünya egemenliğinin/emperyalizmin son biçimi ve kapitalizmin yeniden yapılandırılmasıdır. Çalışmamızda, küre-yerelleşmenin genel mahiyeti “olgu, proje, ideoloji” veçhelerinden hareketle eleştirel bir perspektifle değerlendirilecektir