Oş merkez Özbek ağzında kullanılan bir birleşik kip yapısı: {-(A)s(I)DI}

Abstract

Fiiller; oluş, kılış ya da durum bildiren bağımlı biçimbirimlerdir. Diğer bağımlı biçimbirimlerle ilişki kurmadan sadece fiil ismi olarak kullanılabilirler. Başka bir ifadeyle fiillerin pratikte çekimli olarak kullanım sahasına çıktığı söylenebilir. Fiil çekiminde fiil çekim ekleri olarak bilinen kip, zaman ve şahıs ekleri kullanılır. Dolayısıyla kipe, zamana ve şahsa bağlanmış fiillere çekimli fiiller denir. Çekimli fiiller, gramerlerimizde basit ve birleşik kipli fiiller olmak üzere iki gruba ayrılarak incelenir. Birleşik kipli fiiller, ek fiil vasıtasıyla birden fazla kip eki almış olan fiil yapılarıdır. Bu bildiride Kırgızistan’ın Oş ili merkezinde yaşayan Özbek Türklerinin konuşma dilinde kullandıkları {-(A)s(I)DI} birleşik fiil kipi üzerinde durulacaktır. Verbs are bound morphemes reporting process, action, or state. They can be used just as verbal noun without creating a connection with other bound morphemes. In other words, it can be said that verbs are used as finite verb in practice. In conjugation; mode, time, and person suffixes which are known as verb inflectional suffixes are used. Therefore, verbs that are connected to a mode, time, and person are called finite verbs. In our grammar, finite verbs are analysed in two groups as being verbs with basic mode and verbs with compound tense. Verbs with compound tense are verb structures that get more than one mode suffix via complementary verb. In this paper, the focus is the compound verb mode of {-(A)s(I)DI}, which is used in daily language of Uzbek Turks who live in the centre of Osh city of Kyrgyzstan.