Özet:
Bütün dünya toplumlarında utanç, üzüntü, iğrenme, kaygı ve korku gibi hisler uyandırabilecek bazı olay, durum, canlı ve nesnelerin tabulaştırıldığı görülmektedir. Özellikle din, cinsellik, boşaltım (dışkılama-kusma), fiziksel-ruhsal hastalıklar ve ölüm ile ilgili konularda tabulara sıkça rastlanır. İnsanlar arasında iletişimi sağlayan en önemli bildirişim dizgesi olan dil de tabulardan doğrudan etkilenir. Birey üzerinde sosyal veya psikolojik baskı oluşturan olay, durum, canlı ve nesneler tabulaştırıldığı gibi söz konusu unsurların adlarının söylenmesi de tabu olarak kabul edilebilmektedir. Var olanı bir şekilde açıklama ihtiyacı hisseden birey, tabu kelimeleri kullanmak yerine dolaylı anlatıma başvurabilmektedir. Olumsuz algının tesirini hafifletmeye veya tamamen ortadan kaldırmaya yönelik kullanılan bu üslup literatürde örtmece (euphemism) terimiyle karşılanmaktadır. Türkçede örtmeceler dışında kısmen bu görevi üstlenen kelime veya kelime grupları da bulunmaktadır. Bu bildiride tabu kelimeler ve kalıp sözler arasındaki ilişki üzerinde durulacaktır.
Abstract
It has been observed in all societies around the world that some events, situations, living creatures, and objects which can create feelings such as shame, sorrow, disgust, worry, and fear are turned into taboos. Taboos are frequently seen especially in issues such as religion, sexuality, excretion (defecation-vomiting), physical-mental illnesses, and death. As one of the most important communication systems, language is directly affected by these taboos. Events, situations, living creatures, and objects which create social or psychological pressure on the individual are turned into taboos; and expressing these words are considered taboo as well. Having the need to express what exists, the individual can use indirect words to avoid using taboo words. Used in order to weaken the effect of this negative perception or to completely abolish it, this style is called euphemism in the literature. Apart from euphemism, there are also some other words or word groups which partially have this duty in Turkish. In this paper, taboo words and formulaic expressions shall be focused on.
