Mersin yöresinden mahallî bir fıkra tipi örneği: Mudahhar

Abstract

Geçmişten günümüze sözlü kültür ortamında icra edilmekte olan fıkralar, anonim halk edebiyatının konusu ve örneklerinin sayısı bakımından en zengin, en renkli türlerinden biridir. Halkın müşterek yaratma gücünden beslenen fıkralar, güldürmek, bir düşünceyi açıklamak, bir tezi savunmak, bir kişiyi ikna etmek gibi değişik amaçlarla anlatılırlar. Fıkra tipleri ise belirli bir sosyal çevre veya zümre ile bir düşünüş ve davranış biçimini temsil yeteneği kazanan tiplerdir. Bu çalışmada Mersin'in Erdemli ilçesinde fıkra anlatma geleneği içerisinde önemli bir yeri olup mahalli fıkra tipi olarak değerlendirilmesi gereken "Mudahhar fıkraları" ele alınıp incelenmiştir. Tarihi süreç içerisinde bölgede yaşayan Yörüklerin konar-göçer yaşam tarzından yerleşik düzene geçmeye başlamaları, sosyokültürel hayatta önemli değişimler meydana getirmiştir. Bu değişimler kimi zaman mizahi yolla çeşitli anlatılarda, özellikle fıkralarda konu edilmiştir. Makalede, Erdemli merkez ve köylerinden derlenen 15 adet Mudahhar tipine bağlı fıkra örneği, biçim ve içerik bakımından tahlil edilmiştir. Ayrıca Mudahhar tipinin, Mersin fıkra anlatma geleneği içerisindeki yeri üzerinde durulmuş, bu fıkraların yörenin sosyokültürel yaşamındaki işlevlerine değinilmiştir. İncelememiz sonucunda söz konusu yöre insanının konar-göçer yaşam tarzından yerleşik yaşam tarzına geçiş sürecinde karşılaştığı aksaklıkları, olumsuzlukları, zıtlıkları, "Mudahhar tipi" aracılığıyla dile getirdiği görülmüştür

The anecdotes that has been occured in oral culture from past to present are one of the richest kind of anonymous folk literature in terms of subject and numbers of sample. The anecdotes which are formed by co-creating power of public participation are occured to entertain, explain an idea and persuade. In this study, local anecdotes which is name “Mudahhar anecdotes” that are the important in tradition of telling anecdote in the Erdemli district of Mersin were examined. Yörüks who become passed from nomadic life in this region have made significant change in socio-cultural life. These changes took part in anecdotes with humors. In this article, 15 anecdotes that is anecdotes of Mudahhar type were complied from Erdemli center and its villages. They were analyzed in terms of form and content. Besides, types of Mudahhar anecdotes were examined in tradition of telling anecdote in Mersin and knowledges of socio-cultural life about function of these anecdotes were given. Finally, when Yörüks passed from nomadic life, they told their problems which is about their life with type of Mudahhar anecdotes.