Tezgahüstü türev piyasa işlemleri

Abstract

Bu çalışmanın amacı, 2000-2011 döneminde Türkiye’de ve dünyada tezgahüstü türev piyasaların gelişimini incelemektir. Çalışmada tezgahüstü türev piyasalara yönelik eleştiriler de ele alınmıştır. 1970’li yıllardan sonra varlık fiyatlarındaki dalgalanmaların ve piyasalardaki belirsizliklerin artması sonucunda ortaya çıkan riskten korunma ihtiyacı ve spekülatif kar sağlama isteği, türev piyasalarda olağanüstü bir büyümeye neden olmuştur. Global piyasalarla karşılaştırıldığında, Türkiye’de tezgahüstü türev piyasalarda gerçekleşen işlem hacmi yıllar itibariyle sürekli artış göstermesine rağmen düşük düzeylerde kalmıştır. 2011 yılı itibariyle gerçekleştirilen işlemlerin % 12,5’i riskten korunma amaçlı, % 87,5’i ise alım satım amaçlı işlemlerdir. Alım satım amaçlı işlemlerin % 60’ı swap işlemleri, %23’ü opsiyon işlemleri, %15’i ise forward işlemleridir. Global tezgahüstü piyasalara paralel olarak, Türkiye’de de swap sözleşmeleri tezgahüstü piyasaların işlem hacminde yüksek bir paya sahiptir. Genel olarak, swap sözleşmeleri bankaların kendi pozisyonlarını hedge etmek amacıyla kullanılmakta, diğer sözleşmeler ise müşteri taleplerine yönelik olarak yapılmaktadır. Son yıllarda bazı büyük firmaların ve finansal kurumların çok büyük zararlarla karşı karşıya kalması veya iflas etmesi ve yaşanan son küresel kriz, tezgahüstü piyasa işlemleri ilgili yasal düzenlemeler yapılması, bu piyasalardaki risklerin takip edilmesi, denetlenmesi ve riskleri azaltacak önlemler alınması gerektiğini ortaya koymuştur.

The aim of this study is to examine the development of OTC derivatives markets in 2000-2011 periods in Turkey and the world. The criticisms on OTC derivatives markets are also examined in this study. The need of hedging and motivations of speculative profits which were arisen from the increase of assets price fluctuations and uncertainty in markets soon after 1970s caused extraordinary growing of derivatives markets. As compared with global markets, the trading volume of OTC derivatives markets in Turkey is at low level although it has continuously increased by years. 12.5 percent of transactions conducted by year of 2011 are with the aim of hedging, while 87.5 percent are with the aim of trading. Transactions with the aim of trading consist of swaps, options and forwards, respectively %60, %23 and %15. As parallel with global over-the-counter markets, swap contracts have dominant share in transactions volume of over-the-counter market in Turkey. All in all, swap contracts of banks are conducted with the aim hedging their own position, while other contracts are conducted for customers’ demand. It is essential to make legal arrangement, monitor and audit the risks in these markets and take precautions for the risk improvement on OTC derivatives markets due to some of big companies and financial corporations facing with enormous loss or bankruptcy in recent years and last global crises.