Kur’an’da geçen “…قَلِيلًا مَا” ifadesinin anlam alanı ve çeviri sorunu

Abstract

“…اَ مًليلاَق” kalıbı “iman etmek”, “tezekkür etmek” ve “şükretmek” şeklinde üç farklı fiille birlikte Kur’an’da on âyette geçmektedir. Bu ifadenin gerek tefsirlerdeki gerekse meallerdeki anlamlandırmaları aynı tefsir veya mealde dahi farklılık arz etmektedir. Nitekim anlam, bu kalıp ile kullanılan fiilin niteliksel azlığını veya faillerin niceliksel azlığını veya ilgili fiilin yokluğunu işaret eder şekilde ifade edilmektedir. Bununla birlikte “…اَ مًليلاَق” kalıbının kullanıldığı ifadeler, her müellif tarafından hatta aynı müellif tarafından geçtiği diğer âyetlerde dahi farklı anlamlar ile ifade edilmektedir. Bu çalışmada “…اَ مًليلاَق” kalıbının kullanıldığı âyetlerde doğru anlamın ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu minvalde “… اَ مًليلاَق” kalıbının dilsel/gramatik kullanımının yanı sıra, bu kalıbın geçtiği âyetin bağlamı ve hitap ettiği grupta doğru anlamın ortaya çıkarılmasında önemli bir role sahiptir. Nitekim ilgili ifade Arap dilinde gerçek anlamında (azlık) kullanıldığı gibi yokluk anlamında da kullanılmaktadır. Ancak -el-Bakara 2/88 hariç- diğerlerinin tamamında müşriklerden bahsedildiği ve dolayısıyla bu ifadelerin Mekkî sûrelerde yer aldığı açıktır. Bakara sûresi ise Medenî olup ilgili âyetteki hitap doğrudan Yahudileredir. Bu bağlamda bu ifadenin geçtiği âyetlerde muhatap kitlenin müşrikler/Yahudiler olması nedeniyle ilgili âyetlerde bu kişilerde iman, tezekkür ve şükrün azlığı değil, bu fiillerin yokluğu anlamı daha uygun olmaktadır.

The pattern “… اَ مًليلاَ/ق qalīlan ma” takes place in ten verses in the Qur’ān with three different verbs: “to believe in”, “to contemplate” and “to be grateful”. The meaning of this expression in both the exegeses and the translations appear to be different even in the same exegesis or translation. In fact, the meaning is expressed in such a way as to indicate the qualitative insufficiency of the relevant act used with this pattern or the quantitative insufficiency of the agents or the absence of the act in the least. In addition to this, the expressions in which the pattern “… اَ مًليلاَق” is used are expressed by different authors with different meanings even in varied verses that are passed by the same author. In this study, it is aimed to reveal the accurate meaning in verses where “… اَ مًليلاَق” pattern is used. Within this direction, we will put emphasis on the linguistic/ grammatical use of the pattern “… اَ مًليلاَق” as well as the context of the verse in which this pattern is addressed as we believe that they have an important role in revealing the accurate meaning. As a matter of fact, the related expression is used in the meaning of absence in the Arabic language as well as in the real sense (rarity). It is clear that in all the other verses, except al-Baqara 2/88, the polytheists are mentioned and therefore these expressions take place in the Meccan chapters. Since the chapter al-Baqara is an Madanian one, the address in the relevant verse is directly to the Jews. Therefore, we argue that since the interlocutors are the polytheists and Jews in the verses in which the expression take place, it is more appropriate to understand it in the sense of the absence of the acts, believing-contemplating-being grateful, to which the expression denote.