Kırgız sözlü edebiyatındaki Akıynek ve Türk edebiyatındaki maniler üzerine

Abstract

Sözlü Türk edebiyatı, Türklerin farklı coğrafyalarda farklı tarihî süreçlerden geçmeleri sebebiyle şekil ve muhteva yönünden birtakım değişikliklere uğrasa da temel öğeleri bakımından özelliklerini korumuş, türlerdeki şekli ve muhtevi değişiklikler daima sathi kalmıştır. Sözlü Türk edebiyatının en eski türlerinden olan ve hâlâ yaratılan mani türü ile bu türün Kırgızlardaki karşılığı “akıynek” de bu değişimden payını en az alan ve müşterek Türk edebiyatını en iyi şekilde takip etmemizi sağlayan iki tür olarak karşımıza çıkmaktadır. Kırgızlardaki “akıynek” türü bir atışma kültürü içinde cereyan ederken, Türk edebiyatındaki maniler hem atışma hem de başka şekillerde kendini göstermeye devam etmektedir. İki tür arasında konu ve işlev bakımından görülen küçük farklılaşmalara karşın iki türün hâlâ şekil, muhteva ve işlevleri bakımından birtakım ortak hususiyetler taşıdığı da görülmektedir. Bu çalışmada, Kırgız sözlü edebiyatındaki “akıynek” ile Türk edebiyatındaki “mani türü (özellikle atışma temelli maniler)” yapı, muhteva ve işlevleri açısından ele alınacak, türler arasındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya konularak, Türk edebiyatının ortak noktaları tespit edilmeye çalışılacaktır.

Oral Turkish literature, due to different pass in different regions, loses shape and substance to many changes. It maintains the fundemental components of properties, form and containing types of changes have been fake. Oral Turkish literature, which is the oldest species and are still created with the type of each algorithm for this type Akıyek in Kyrgyz share of this chance and joint space of at least allowing us to follow in the best way of Turkish literature appears to be two kinds. While Kyrgyz Akıynek takes place in spat culture, Mani in Turkish literature continue to show itself in other ways as well as bickering. Small divergences between two types in terms of subject and function but still the shape of two species in terms of content and functions seem to have some common traits. In this study, the Kyrgyz Oral literature Akıynek and Mani type structure with the Turkish literature, will be discussed in terms of content and functions, the similarities and differencies between species and establishment of Turkish literature will be made to identify the common points.