Nevşehir Damat İbrahim Paşa Külliyesinin sosyal ve kültürel hayata katkısı

Abstract

Nevşehir'in en önemli tarihi eseri olan Damat İbrahim Paşa Külliyesi, Lale Devri olarak adlandırılan dönemin meşhur sadrazamı tarafından doğduğu şehre bir vefa göstergesi olarak yaptırılmıştır. Damat İbrahim Paşa o dönemde küçük bir köy olan Muşkara'yı imar ederek yeni bir şehrin doğuşunu sağlamıştır. Külliye bünyesinde cami, medrese, imaret, sıbyan mektebi, hamam, kervansaray ve iki çeşme yer almaktadır. Bu çalışmada öncelikle Damat İbrahim Paşa tanıtılmıştır. Lale Devri olarak adlandırılan 1718-1730 dönemi, öncesi ve sonrası dahil edilerek incelenmiş, İbrahim Paşa'nın Sultan III.Ahmet ile birlikte yaptığı çalışmalara değinilmiştir. Osmanlı'nın yenilik çalışmaları açıklanmış o dönemdeki siyasi ve kültürel durum değerlendirilmiştir. Tarihi değerlendirmeye derinlemesine girmeksizin İbrahim Paşa ve III.Ahmet'in saltanatına son veren 1730 isyanı nedenleri ve sonuçları ile birlikte aktarılmıştır. Nevşehir'in imarı, şehir olarak gelişim süreci, uygulanan iskân politikası ve külliyenin yapılışı ile ilgili fermanlar incelenmiş devletin en üst makamlarının talimatlarıyla yapılan çalışmalar yorumlanmıştır. Çalışmanın sonucunda 18 haneden oluşan bir köye yapılan bir külliyenin devlet desteği ile birlikte yeni bir şehrin doğuşuna öncülük ettiği sosyal ve kültürel olarak zamanın ihtiyaçlarına cevap verdiği ve çevresini kalkındırdığı görülmüştür. Sosyolojik olarak, inşa edilen bir yapının insan ilişkilerini olumlu yönde etkileyerek toplumsal düzeni oluşturan bütün kurumlarla bağlantılı olduğu anlaşılmıştır. İmar edilen bir yapı toplumun zihinsel ve fiziksel ihtiyaçlarını karşılayabildiği zaman şehrin gelişimini yönlendirebildiği değerlendirilmektedir. Anahtar Kelimeler: Damad İbrahim Paşa, Külliye, Lale Devri, Nevşehir, Sosyal Hayat

The most important historical building in Nevsehir - Dâmad İbrahim Pasha Complex- was built as a symbol of loyalty by the famous grand vizier of the period called Tulip Era. Dâmad İbrahim Pasha ensured the birth of a new city by reconstructing Muşkara which is a small village at that time. The complex has a mosque, madrasah, almshouse, infants' school, Turkish bath, caravanserai and two fountains. Dâmad İbrahim Pasha is introduced first in the study. Following it, 1718-1730 period known as the Tulip Era, including before and after is examined and İbrahim Pasha's works with Ottoman sultan Ahmet III are mentioned. Revolutions, political and social situation during that period are closely examined. The reasons and results of the 1730 rebellion which ended the rule of İbrahim Pasha are explained without deeper historical analysis. The decrees regarding reconstruction and development of Nevsehir as a city, the settlement policy and the construction of the complex are reviewed in detail. The studies carried out upon the order by top government authorities are analyzed. The result of the study shows that with government support a complex which was built in a village consisting of 18 households led to the birth of a new city, met the social and cultural needs of the society at the time and had a significant role in developing its environment in every aspect. From the sociological perspective, it is well understood that a complex can contribute to development of positive human relations and have strong connections with all the institutions shaping a city and society. It is also considered that a complex can lead the growth and development of a city when it meets the physical and mental needs of a society. Key words: Dâmad İbrahim Pasha, Complex, Tulip Era, Nevsehir, Social Life