Battal Ummani Erden (Aşık Ummanî) hayatı, sanatı ve şiirleri

Abstract

İlk yurtları Orta Asya coğrafyasında olan Türkler, köklü bir kültür ve medeniyet inşasını da ilk olarak bu coğrafyada kurmuştur. Tarihsel süreç içerisindeki zamanda Türkler, farklı coğrafyalara yayılarak sahip oldukları kültür ve medeniyet tohumlarını gittikleri yerlere taşımışlardır. Şüphesiz Türklerin tarih sahnesinde yapmış oldukları en önemli göçlerden biri Orta Asya'dan Anadolu'ya yaptıkları göçtür. Bu göçle beraber Türkler Anadolu'ya "âşıklık geleneğinin" en eski geleneği olan "ozan-baksı" geleneğini de beraberinde getirmişlerdir. İslamiyet öncesi Türk toplumlarında bu geleneğin ilk icracıları "kam, baksı, şaman ve ozan" olarak adlandırılan kişilerdir. Bu kişilerin İslamiyet öncesi Türk toplum hayatında musikişinaslık, hekimlik, şairlik ve çeşitli ruhanî vasıfları bulunmaktaydı. İslamiyet'in kabul edilmesinden sonra Anadolu'da ozan-baksı geleneği yerini zamanla "âşıklık geleneğine" bırakarak kam, baksı, şaman ve ozanlar da "âşık" adı ile anılmaya başlanmışlardır. Anadolu'da ilk olarak âşık tipinin ne zaman meydana geldiği hakkında farklı görüşler yer almakla beraber ilk olarak 13. yüzyılda âşık kelimesinin kullanıldığına rastlanmaktadır. Âşıklar çeşitli köy, kasaba, kahvehâne ve tekke gibi çeşitli kültürel ortamlarda sanatlarını icra etmişlerdir. 15 ve 16. yüzyıllarda şekillenmeye başlayan âşıklık geleneğinin varlığı 17. yüzyılda tamamen şekillenip kendine has bir tarza bürünerek "âşık edebiyatı geleneği veya âşık tarzı şiir geleneği" adlarıyla günümüze kadar varlığını devam ettirmiştir. Çalışmada günümüz âşıklık geleneğinin ender temsilcilerinden biri olarak kabul edilen Battal Ummani Erden (Âşık Ummanî)' in hayatı, sanatı ve 129 adet şiirinin şekil, konu, edebî ve dinî kişi kadrosu detaylı olarak tespit edilmeye çalışılmıştır.

Turks who setup their first homeland in central Asia geografhy, a well established culture and civilization organization was first established in this geografhy. During the historical process Turks, spreaded different geographical regiaons and carried the seeds of their culture and civilization to their places. Undoubttedly, one of the mons important migrations that the Turks made in the history scene is the migration from centreal Asia to Anatolia. With this migration, the Turks brought a tradition of love in Anatolia. The first performans of this tradition in pre-İslamic Turkish societies "kam, baksı, shaman ant poet". These people had various spiritual qualities such as poetry and artisty, doctorate, poetry in the pre-İslamic Turkish society. After the acceptance of İslam, Anatolian poetry tradition has left the place to the tradition of love. Over time, shamans, and poets began to be remembered in love. İn Anatolian geografhy, firstly there are different opinions about when the type of the lover has come to fruition. At first, it is found that in the 13th century the love word is used. Lovers performed their arts in various cultural settings such as various towns, cafes and dervish lodges. The existence of the tradition of loveliness, which began to take shape in the 15th and 16th centures, continued to exist as a day to day tradition in the 17th century, under the name of tradition of love literature or lovers style poetry tradition. İn our work, we tried to indentify in detail the shape and religious personality of the 129 poems of Battal Ummani Erden (Âşık Ummanî), which we consider to be one of the rare representatives in today Love Ummani tradition.