Kuşadası kazasının 1258-1268 h. (1843-53 m.) yıllarına ait vergi bedelleri ve hasılatları

Abstract

Osmanlı Devleti’nin temel gelir kaynaklarının en önemlilerinden biri vergilerdir. Vergiler devlet tarihinde çeşitli konularda ve isimlerde uygulanma şansı bulmuştur. Bazen ülke toprakları içerisinde yer alan kara gümrüklerinde vergi bedelleri ve hasılatlarının var olduğu tespit edilirken, bazen de denize sınırı olan yerleşim birimlerinde vergi gelirleri tespit edilmiştir. İşte bu denize sınırı olan yerleşim birimlerinden biri de Osmanlı Devleti’ne bağlı Kuşadası Kazası’dır. Geçmişten beri birçok devletlerin yerleşim birimi olarak var olan Kuşadası, Osmanlı Devleti zamanında da küçük bir yerleşim yeri olarak var olmuştur. İdari taksimatta kaza mahiyetinde olan Kuşadası Kazası’nın gelirleri çeşitli olmasına rağmen çok yüksek tutarlarda olmamıştır. Kuşadası Kazası’nın gelirlerinin muhasebe kayıtlarının incelenmesi bu çalışmanın konusu olmuştur. Muhasebe kayıtlarının incelenmesi sonucunda elde edilen tespitlerin yıllar bazında karşılaştırmalı olarak analiz edilmesi ise çalışmanın amacını oluşturmuştur. Bu amaç doğrultusunda çalışmada ML. VRD. d. fon kodlu ve 760 yer kodlu belgenin transkripsiyonu yapılmıştır. Bu belge özelinde sadece Kuşadası Kazası’nın vergi gelirlerinin incelenmesi yer ve konu sınırını, 1258-68 yılları zaman sınırını oluşturmuştur. Belgenin çözümlenmesi sonucunda kazanın gümrük ve dalyan gelirleri hariç, vergi, aşar, rüsum, cizye, adet-i ağnam gibi çok çeşitli gelirleri kayıtlandığı ortaya çıkmıştır. Çalışma sonucunda, yıllar itibari ile Kuşadası Kazası gelirlerinin dalgalı bir şekilde gerçekleştiği bedel ve hasılat olarak iki farklı şekilde kayıt altına alındığı ve bedel olarak kaydedilen gelirlerin yanında tahsil edilen hasılat kısmının kayıtlanmasının ayrı ayrı yapıldığı ortaya çıkmıştır.