Kınık ve Avanos kırmızı çömlek killerinin seramik ham sır bileşiminde yarattığı değişikliklerin incelenmesi

Abstract

Türkiye’de çıkan kırmızı kil yataklarından en önemlilerinden ikisi Nevşehir ilinin Avanos ilçesinde ve Bilecik ilinin Pazaryeri ilçesine bağlı Kınık Köyünde bulunmaktadır. Avanos ve Kınık killerinin ortak özelliği; bu killerde demir oksit (%Fe2O3) oranının, %7’nin üzerinde olmasıdır. Bu çalışmanın amacı ise, saf kaolinin olmadığı durumlarda, sır reçetesine Avanos ve Kınık kırmızı killerinin eklenmesinin sırda yaratacağı artistik değişikliklerin belirlenmesidir. Bu doğrultuda, Avanos ve Kınık killerinin eklendiği ham sır karışımları, şamotlu kil, kırmızı çömlek kili ve döküm kilinden oluşan tabletlere akıtma yoluyla uygulanmıştır. Ayrıca kıyaslama yapmak amacıyla, Avanos ve Kınık killeri yerine saf Avanos kaolini ham sırlara aynı oranda ilave edilmiş ve aynı yüzeyler üzerine uygulanmıştır. Bunlara ek olarak, demir oksit kaynağı olarak düşünülen Avanos ve Kınık killeri; aventurin, krakle ve parlak transparan sır bileşimlerine ilave edilerek ek denemeler yapılmıştır. 1050 derecede fırınlanan sır kompozisyonlarının bünyeyle uyumu, sırın yüzeye tutunması, renkleri, parlak-matlık özellikleri ve estetik durumu incelenmiştir. Sonuç olarak, saf kaolinin olmadığı durumlarda çömlekçi kili olarak kullanılan Avanos ve Kınık killerinin sır karışımında kaolin görevi görebileceği ve sırda küçük çaplı renk değişimleri ve artistik etkiler yarattığı gözlemlenmiştir.

Avanos, as a town located in Nevşehir and Kınık village in Pazaryeri, Bilecik, are among the most prominent well-known red clay deposits in Turkey. The common characteristic specific to these both sites is the fact that the percentage of iron oxide (%Fe2O3) in clays extracted from Avanos and Kınık deposits is above 7 (seven). Within this study, it was aimed to examine the changes and artistic effects occurring after the red clays from Avanos and Kınık deposits were added to glaze as colorant, in the absence of pure kaolin. Along with this aim, Avanos and Kınık clays were added to raw glaze compositions, and this blend was applied to tablets made through the proportioned mixture of chamotte clay (fireclay), red earth pottery clay and casting clay. In addition to that, pure Avanos kaolin was added at the same amount to raw glaze composition instead of Avanos and Kınık clays and this composition was applied to the tablets as well, produced through the use of same clays in order to obtain comparative results. Furthermore, additional tests were conducted by adding Avanos and Kınık clays as iron-oxide source to the blend of aventurine glaze, glossy crackle glaze and transparent glaze. Glaze compositions applied to tabled were fired at 1050 Celsius degrees, and the effects were examined carefully in terms of glaze fit, compatibility between glaze and clay body, glaze colours, the degree of being matte and glossy and aesthetics. The results indicated that Avanos and Kınık clays, used as the pottery clay in the absence of pure kaolin, could be utilized as substitute of kaolin, and the addition of these clays to glaze compositions lead to small-scale colour changes and artistic effects.