Japoncadaki ettirgen yapılar ve Türkçeye aktarımları

Abstract

Abstract - The causative structure, which is seen as a complex, difficult to explain and understand grammar topic, shows itself in various forms in Japanese as well as in Turkish. In Japanese, the causative structure is called shieki and the auxiliary verb -(s)aseru is the affix which makes an action causative structurally. The causative structure is created with this affix addition to the unconjugated root part of transitive or intransitive verbs. However, when transferred into Turkish, the causative structure in Japanese which is created with the auxiliary verb -(s)aseru may not have one-to-one correspondence in terms of structure and meaning. In addition, as a result of comparing causative structure in these two languages morphologically, different Japanese causative forms appear. Apart from the basic structure of causative meaning in Japanese, there are also examples of causative structure that the auxiliary verb -(s)aseru is combined with the form of (te + yaru). In this study, Japanese phrases with causative meaning were analyzed in both structural and semantic framework. And though -(s)aseru auxiliary verb is used as the key of causative, structures with different meanings other than causative have also been given. Besides, utilizing example sentences from Minna no Nihongo (Japanese for all) and various other grammar books, how these structures exist in Japanese has been elaborated on, and semantic features encountered when transferred into Turkish have been categorized.

Dil bilgisi konuları içerisinde açıklanması ve anlaşılması biraz zor ayrıca karmaşık olarak görülen ettirgen yapı, tıpkı Türkçede olduğu gibi Japoncada da çeşitli biçimlerde varlığını göstermektedir. Japoncada ettirgen yapılara (使役 “shieki”) denilmektedir ve yapısal olarak eylemi ettirgenleştiren yapı eki -(s)aseru yardımcı eylemidir. Bu ekin geçişli ya da geçişsiz eylemlerin çekimlenmemiş kök kısmına eklenmesiyle ettirgenlik oluşturulur. Fakat Japoncada -(s)aseru yardımcı eylemi ile oluşturulan ettirgen yapılarda, birebir Türkçeye aktarım yapıldığı zaman Türkçe tümcede ettirgen yapı oluşumu ve ettirgenlik anlamı her zaman görülmeyebilir. Ayrıca, yapı bilimsel (morfolojik) olarak ettirgen yapının bu iki dilde karşılaştırılması sonucu, Japoncanın sahip olduğu farklı ettirgenlik biçimleri karşımıza çıkmaktadır. Japoncada ettirgen anlam taşıyan temel yapı dışında, yine -(s)aseru yardımcı eyleminin (+te çekimi+yaru) biçimi ile birleştiği ettirgen yapı örneklerine de rastlanmaktadır. Bu çalışmada, Japoncada ettirgen anlam taşıyan ifadeler hem yapısal hem de anlamsal olarak ele alınıp, tümce yüklemlerinde ettirgenlik yardımcı eylemi -(s)aseru kullanılmasına rağmen ettirgenlik dışında farklı anlamlar taşıyan yapılar üzerinde durulmaktadır. Ayrıca Minna no Nihongo (Herkes için Japonca) adlı temel Japonca ders kitapları ve çeşitli dilbilgisi kitaplarındaki örneklerden yararlanılarak, bu ettirgen yapıların ne şekilde Japoncada yer aldığı konusu da incelenmiş, Türkçeye aktarım durumunda karşılaşılan anlam özellikleri sınıflandırılmıştır.