Japoncadan Türkçeye yapılan çevirilerde ortaya çıkan sorunlar: dilbilimi açısından farklılıklar üzerine

Abstract

Japoncadan Türkçeye yapılan çevirilerde, Japoncada sıklıkla kullanılan fakat Türkçeye aktarımı sözkonusu olduğunda çeviri sorunlarına sebebiyet verebilen çeşitli sözcük, ifade ve gramer kalıpları karşımıza çıkmaktadır. Dilbilimci Berke Vardar tarafından çeviribilim alanındaki çeviri sorunları “Biçimsel-Sözdizimsel, Sözlüksel-Anlamsal ve Deyişbilimsel” olarak gruplandırılmakta, Japoncayla Türkçe karşılaştırıldığında da dilbilimi açısından bu sorunlar “Biçimsel, Sözdizimsel ve Anlamsal” farklılıklar şeklinde kendini göstermektedir. Bu unsurlara Dilbilgisel farklılıkları da ekleyebiliriz. Kaynak dil ve hedef dil benzer gramer yapısı özelliklerini taşımasına rağmen, Japoncadan Türkçeye yeniden yapılandırmalarda çeviri sorunları, sadece bu iki dil arasında karşılığı bulunmayan kavramların çevrilemezliği ile sınırlı kalmayıp, dillerin farklı kültür yapısına sahip olmaları sebebiyle de daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, Japoncayla Türkçe arasındaki çeviri sorunları dilbilimi açısından ele alınıp, 2016 yılında Türkçeye çevirisi yapılmış Aya KİTO’nun “İchi rittoru-no namida” (Bir Litre Gözyaşı) adlı eserinin Japoncadan Türkçeye aktarımı süreci sırasında ortaya çıkan sorunlar başta olmak üzere, eserin örneklerine dayanılarak bu iki dil arasındaki sözcüksel ve yapısal farklılıklar ortaya konulacaktır.

翻訳論の視点から見て、日本語においてしばしば使用される表現だが、トルコ語に翻訳される際、翻訳の問題を起こす原因となる様々な単語・表現や文法パターンなどが存在している。トルコの言語学者、ヴァルダル・ベルケにより翻訳論における翻訳の問題という主題は「形式的・統語的」、「語彙的・意味的」及び「表現の科学的な特徴」として3つに分類され、日本語とトルコ語を比較する際にこれらの要素は言語学の視点から「形式的・統語的」及び「意味的」な差異を持つ。これらには「文法的」な差異も入れ加えてよい。起点言語と目的言語の文法的な仕組みは似ているにも関わらず、日本語からトルコ語への翻訳の場合、翻訳の問題としては両言語における対応し合わない概念や表現などのみならず、両言語の持つ違う言語文化の影響もはっきりと見られる。 本稿では、日本語とトルコ語の間に見られる翻訳上の諸問題が言語学の諸々の視点から取り上げられる。研究データとしては2016年に日本語からトルコ語に翻訳された木藤亜也の「1リットルの涙」という作品を使わせて頂き、作品内での様々な文章を用例にしつつそれに基づいて両言語の間に存在する単語・表現や概念などの違いに関して考察を行う。