Uygur Türklerinin anlatma, inanç ve ritüellerinde hayvan sembolizmi

Abstract

Toplumların tarih boyunca çeşitli “şey”lere yükledikleri simge ve anlamlar, birtakım kültürel kodlar şeklinde belleklerine yerleşip sürdürülerek bir arada yaşama arzusu ve aidiyet duygusunu güçlendirmektedir. Bu simge ve anlamların kalıplaşmasıyla meydana gelen semboller, kültürel unsurların nesilden nesle aktarılıp yaşatılmasında işlevsel bir misyon üstlenmektedir. Bahsi geçen semboller içerisinde öne çıkanlardan bir tanesi de hayvan sembolizmi olup Uygur Türklerinin çeşitli anlatma, inanç ve ritüellerinde kurt, aslan, kaplan, ayı, boğa, at ve deve gibi birçok hayvanın yer aldığını söylemek mümkündür. “Soy atası” imajıyla ortaya çıkıp âdeta koruyucu bir ruha dönüşen bu hayvanların vahşi ve güçlü bir fizyolojik yapıya sahip olması, yaşanılan toplumun coğrafi şartları ve insanların doğayı kontrol etme arzusu gibi sebepler, bu hayvanların birer sembol haline gelmesinde etkili olmuştur. Çalışmada Uygur Türklerinin söz konusu anlatma, inanç ve ritüellerinde “olumlu” imajlarıyla tespit edilen hayvan sembolleri totemizm ve “ata” tasavvuru bağlamında incelenmiş ve bu sembollerin Uygur Türklerinin sosyokültürel hayatındaki işlevine açıklık getirilmeye çalışılmıştır.

Symbols and meanings that societies put on various things throughout history have been reinforcing their desire to live together and feeling a sense of belonging by living in their memory as a number of cultural codes. The symbols formed by the stereotyping of these symbols and meanings undertake a functional mission in the transfer of cultural elements from generation to generation. One of the prominent symbols is animal symbolism. It is possible to say that there are many animals such as wolves, lions, tigers, bears, bulls, horses and camels in the various rituals, beliefs and narratives of the Uighur Turks. These animals that emerged with the image of ancestor image and turned into a protective spirit, have a strong and strong physiological structure, the geographical conditions of the society and the desire of people to control the nature have been effective in making these animals become symbols. In our study, animal symbols which are determined by positive images of Uighur Turks in their narration, belief and rituals are examined in the context of totemism and an imagination of ancestor. It has been tried to clarify the function of these symbols in the socio-cultural life of the Uighur Turks.