Uygur halk hekimliği uygulamalarında çay ve işlevleri

Abstract

Geçmişi Şamanizm dönemi sağaltma pratiklerine kadar uzanan Uygur halk hekimliği, Uygur mutfak kültürü ile yakından ilişkili olup kişinin beslenme düzeni ve şeklinin esas alındığı “kuvvet nazariyesi” temelinde gelişmiştir. Uygur halk hekimliğine göre insan bedeni ateş, toprak, su ve havanın tesiri altındadır. Hastalıklar, insan vücudundaki “hılıt” (safra, kan, balgam ve sevda) dengesinin bozulması sonucunda meydana gelmektedir. Bu sebeple kişinin kendi mizacına uygun, doğru ve düzenli beslenmesi gerekmektedir. Bu amaçla hastalıklardan korunmak ya da tedavi olmak için çeşitli macunlar, şuruplar, şerbetler ve çaylar hazırlanmakta ve bu yiyecekler “davayi ğiza” olarak adlandırılmaktadır. Çalışmamızda Uygur Türklerinin günlük yaşamında önemli bir yer tutan çay kültürü ve Uygur halk hekimliği, genel hatlarıyla ele alındıktan sonra Uygur halk hekimliği uygulamalarında koruyucu ve tedavi edici işlevleriyle kullanılmakta olan çaylar tanıtılıp değerlendirilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan çay reçetelerine yer verilmektedir.

The Uyghur folk medicine, which dates back to the practice of Shamanism in the past, is closely related to Uyghur culinary culture and developed on the basis of “power theory” in which the nutritional structure and shape of the person is taken as basis. According to Uyghur folk medicine, human body is under the influence of fire, soil, water and air. Diseases are the result of the disruption of the “hılıt” (bile, blood, phlegm and love) balance in the human body. For this reason, it is necessary for the person to feed properly and regularly. For this purpose, a variety of macules, syrups, sorbet and teas are prepared to prevent or treat diseases and these foods are called “davayi ğiza”. In our study, it’s tried to introduced and evaluate tea culture, which have an important place in the daily life of Uyghur Turks and Uyghur folk medicine are being tried to be introduced and evaluated after their treatment with Uyghur folk medicine applications as protective and therapeutic functions. In addition, tea prescriptions used in the treatment of various diseases are included.